20 Haziran 1937 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 56

ami- zum bu- bir- olü, :ere- nev- , gö- ıden böy- tep- ıdio- nek- dığı ıdan Tüne çün- >sele sayri â ve ıcak- min- lerle ildir. xafa- . İç ı de- imek sılığı n iç- yan bilen yiriy- buna Felsefe, Ruhiyat ve İçtimaiyat 55 takaddüm eden bütün devirlerde olduğundan daha derin inki- lâplara uğradığını ve bu müthiş değişmenin hâlâ devam etti- ğini ortaya koymuşlardır. Bu hakikatin ortaya atılması bir dok- trini müdafaa etmek gayretiyle olmamıştır, olanın bitenin ta- rihi bir ifadesi olarak söylenmiştir. Fakat bu inkilâpların ve değişmelerin birlikte bir seyir takip ettiğini ve bundan âhenk- tar bir netice çıktığını söylemek için insanın ya son derece ca- hil, yahut fikirce son derece safdil olması icap eder. Husule gelen inkilâpların zıd cereyanları hâiz olduğunu göstermek için öteye gitmeğe lüzum yok. Bir taraftan muhafazakârların, asır- lardanberi tutunmuş kıymetlerin ve hakikatlerin sarsıldığını görerek çırpınmaları, diğer taraftan mürtecilerin inkilâpların hızını durdurmağa çabalamaları bunu göstermeğe kâfidir. Şüphesiz, mektepler, husule gelmekte olan içtimai inkilâp- ları aksettirmişlerdir. Geçen asırda Horace Mann gibi terbiye- cilerin herkese açık, müşterek ve ücretsiz bir mektep sistemi kurmak uğrundaki cehitlerini en ziyade, Amerikada sömürge- likten çıkmak için yapılan harbin ve kurulan cümhuriyet mü- esseselerinin doğurduğu içtimai şartların mahsulü olarak gör- melidir. 1. - Kurulmuş olan mekteplerin ne cins mektepler olduğunu, 2. - Yeni ilâve edilen derslerin nelerden ibaret bu- lunduğunu, 3. - Muhtelif derslere verilen materyelde husule gelen tahavvüllerin neleri ihtiva ettiğini, 4. - Bu seneler zarfın- da öğretme usullerinde ve disiplinde vukua gelen değişmeleri sıra ile gözden geçirirsek bu içtimai şartların ne kadar müessir olduğunu kuvvetli delillerle görürüz. Terbiye sisteminin statik olduğu fikri nazarı dikkate alınmıyacak derecede değersiz bir fikirdir. Terbiye sistemi değişme halinde idi ve şimdi de öyle- dir, Vukua gelen değişmelerin bir çoğunun istenir şeyler olma- sı, diğer taraftan, asıl münakaşa ettiğimiz mesele ile alâkadar bir dava değildir. Bu ihtilâflı mesele üzerinde ortaya sürülen deliller ne kadar kuvvetli olursa, terbiye sisteminin nizamsız ve karışık olduğunu gösteren isbatlar ne kadar çoğalırsa o de- Tece fazla kani oluruz ki mektepler, kendileri de haddi zatında karışık ve mücadele halinde bulunan, içtimai şartlardan müte- essir olmakta ve bunları aksettirmektedirler.