20 Haziran 1937 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 21

eri» ol- . buğul- una ce- İngilte- si oldu- mmiyet ıratmak n haya- rg, İtal- z ve ha- eyahati- ri İngil- ınla be- ?tmeme- denberi, 1, 2 nu- ılâkadar Il Avru- e teşeb- arasında ırşısında re, dün- n meşru min edi- İngilte- kanalın- serbesti- ise, ayni bulunu- ıhalif si- xe zuhura sani 1937 Siyaset ve İktisadiyat 19 de Romada, İtalya ile İngiltere arasinda, Akdeniz Gentlemen's Agreement'i imzalanmıştı. Bu anlaşma, Akdenizde İtalya ile Büyük Britanyanın mütekabilen haiz oldukları imkânlar üze- rinde anlaşmalara taallük eden mütekabil teminat silsilesini, «bu dahili denizde» statükonun ve serbest seyrü seferin muha- İazasında zaruret mevcut bulunduğuna dair kayitleri ihtiva ey- liyordu. Londrada, bu anlaşmanın en esaslı fıkralarının, bütün Akdeniz devletlerinden ve anlaşmanın hiç kimse aleyhine mü- teveccih olmadığından bahseden kısımlar olduğu söyleniyordu. İşte bu teminat, bunlara riayet edildiği farzolunmak şartiyle, Romada 2 kânunusani 1937 tarihinde imzalanan metne bir sulh- name mahiyeti veriyordu. Fakat, Akdeniz meselesi, o tarihten sonra daha ziyade ge- nişlemiş, büyümüş, birbirinin aleyhine ayaklanan, sonra uzla- şan iki hükümetin hüsnü münasebetlerinden ve hüsnü niyetle- rinden daha öteye aşmış değil miydi? Bugün, Süveyş kanalının ifade ettiği kıymet nedir? Süveyş kanalı bugün münhasıran İngilterenin hükmü altındadır; Kızıl- denizden geçiş tamamen serbesttir fakat, Cebelüttarık olmasa Süveyş ne işe yarar? Ve Cebelüttarık karşısında Ceuta, ve yine Cebelüttarıka hâkim olan Sierra'nın şehri her ân topçu ateşi altına alması mümkün vaziyetiyle, ne ifade eder? Baleare ada- ları tehlikeli bir mıntaka mahiyeti aldıkları gün Akdeniz yolla- rının birleşişi ne olur? Akdeniz meselesi, İspanya harbiyle birlikte, gitgide daha endişe verici bir mahiyet almaktan geri kalmıyacaktır. Ve biz- zat İspanya, Akdenizin müstakbel statüsünün tesbitinde, kat'i bir unsur olacaktı. Artık, bu işte alâkalı olanlar yalnız İngiltere ile İtalyadan ibaret değildi. Fransa, Almanya, Sovyet Rusya, Türkiye, hattâ Mısır bu meseleye müdahale ediyorlardı. Mısır, Afrika devleti olmak itibariyle, Rhodesia'dan, Tanganyika'dan, şarki İngiliz Afrikasından geçerek, İngiliz - Mısır Südanına ulaşan ve şimal- den cenuba uzanan muazzam hattı Akdenize kadar uzatır. Unut- mamalıyız ki, Mısır, Akdeniz devleti olmak bakımından da, İs- kenderiye gibi, büyük bir ehemmiyet kazanması muhtemel bir deniz üssüne sahiptir ve hususiyle Süveyş kanalının anahtarını