20 Haziran 1937 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 55

54 Her Ay Terbiye ile içtimai inkilâp arasındaki münasebet problemi- “nin ele alınmasını mazur göstermek için daha fazla söze lüzum ii lâplar yoktur. Onun için doğrudan doğruya bu problemin içinde bu- pi ini o: lunduğunu gördüğüm bazı âmilleri ele alacağım, bunlarla bir- £ rini ı likte mekteplerin, içtimai değişmelerin husulünde bir rolü, ( yihi b hem de mühim bir rolü olduğunu isbat eden sebepleri göstere- ( değişm ceğim. “tar bi: Mektep, içtimai nizamın bir mâkesidir. “hil, yi Vaziyetin icabından dolayı mekteplerin zaruri olarak mev- gelen cut içtimai nizamı takip ettiğini ve onun mâkesi olduğunu gö- | öteye rüyoruz. Bu sözü, istenilmeden yapılan bir itiraf kabilinden e lardan söylemiyorum ve münakaşanın bu safhasında, mekteplerin böy- ŞO le olmamaları lâzımdır da demiyorum. Bununla yalnız mektep- .hizmı lerin bir memleketin çocukları üzerinde şartlandırıcı (condio- Şi ning — yetiştirici) bir âmil olduğunu söylemiş, bununla da mek- "ları ak teplerin yarınki içtimai nizamın yakınında bir rol aynadığı ( cilerin hakkında herkeste olan kanaatı teyit etmiş oluyorum. Bundan ( kurma dolayı mesele artık mektepler müstakbel cemiyetin husulüne "likten çalışacak mı çalışmıyacak mı meselesi olmaktan çıkıyor, çün- ( (essesel Kü isteseler de istemeseler de bu işi görüyorlar. Fakat mesele ( melidi zaten gördükleri bu iş esnasında bunu körü körüne ve gayri ii olduğu mes'ul olarak mı, yahut yüksek derecede cesaretli bir zekâ ve | lunduğ şuur ve mes'uliyet duygusiyle de mücehhez olarak mı yapacak- £ gelen ları meselesine müncer olur. “da öğr Bana bu sözü söyleten esaslar şunlardır: Mektep sistemin- Mi sıra ile de bir mâkesini gördüğümüz cemiyetin şimdiki hali çivilerle £ olduğu tesbit olunmuş ve değişmez bir şekle girmiş bir oluş değildir. olduğu Cemiyeti böyle sabit bir şey olarak kabul etmek kendi kafa- £ fikirdi mızdan doğmuş bir hallucinationdan başka bir şey olamaz. İç- ka i timai şartlar değişme içindedir demek de kâfi değildir, bu de- ii gişmelerin muhtelif istikametlerde olduğuna da işaret etmek sı, diğ: lâzımdır. Muhtelif istikametlerde olması da içtimai karşılığı © bir da ve mücadeleleri kusule getirmektedir. Cereyan halinde olan iç- © deliller timai şartlara ve kuvvetlere nüfuz eden ve bir araya toplıyan © ve kar tek bir çerçeve yoktur. Bu sahada ne söylediklerini iyice bilen rece fa yüksek otoriteler son yüz elli sene zarfında insanların birbiriy- © karışık le olan münasebetlerine tesir eden bütün içtimai şartların buna ii €SSIr O