20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 98

i şeklile, ülirse di- fında de- 'sap Jou- a olunur, ir, sciences ir tarzda vermiyen ion Zzaru- kluğu ve mde vah- dir. İhti- se tahak- 30Utraux: ıl suenti- nek çare- istikamet nler tari- ında, fel- de bulun- siyakları- 'iyet böy- ı kendile- igand'nın ptionların de tatbik hatlarını ıkü bu te- avimlerin »r; çünkü si bir ta- r. Kavim- , e Li teli m Ilim ve Fen Z 99 ler bu dehayı, ekseriya tezatlı hedeflerde kullanırlar; yapıcı he- defler, yıkıcı hedefler.. Meselâ, her kavim, umumun refahına ve tabii muvazeneye hâdim olmak için yaratılmış olmakla bera- ber, muvazeneyi bozan silâh yarışına iştirak ederek ilmi terak- kide öldürücü silâhların tekemmülüne yarıyacak her şeyi, tek- nik sahada derhal tatbik ediyor. Thomas'nın umumi felsefe ki- tabında yazdığı gibi: «Din, aslen ahlâki olduğu gibi, ilim de bir ahlâk kaynağıdır; ilim, dine, ahlâkan yardımcıdır. Hakikati: aşk ile araştırma key- fiyeti insanı, hayır ve hasenata doğru sürükler, insana tevazu ve binaenaleyh müsamaha verir, ilmin getirdiği malümat, her- kes için ayni değerdedir, fikirlerin birbirine sıkı yardımını in- taç ederek, onları yaklaştırır. Bu yakınlaşma, az çok barbar olan her şeyin tedricen lâğvini ve binnetice insanın mükemmelleş- mesini temin eder». Bir ilim ne kadar mücerret abstrait ise fi- kirlerin birbirine karşı icra ettikleri cazibe o nisbette kuvvetli olur; ahlâk bakımından o mikyasta feyizlidir. Nitekim: Einstein gibi riyaziyeciler yazılarının mukaddimelerinde bile 1914 - 18 harbine, var kuvvetlerile muhalefet ettiler. Onların halis sesi işi- tilmedi, harp vaki oldu, feci neticeleri malümdur. Avrupa fak- re uğradı, koskoca beldeler tamamile harap oldu, istikballer ki- rıldı.. Eğer, devlet adamları değerli âlimler olsalardı, ilmi ma- hiyetteki metotlara müstenit yapıcı bir siyaset takip ederlerdi. Aksi takdirde yapıcı siyaset: â prioni ve isbatı imkânı olmıyan şüpheli bir takım fikirlere istinat ediyor ki bunun mazarratı âşikârdır. Renan demiştir ki: «Şahıslarla halkların irtikâp ettikleri hataların başlıca sebebi cehalettir; şaşmaz ilâcı da: talimdir..» Biz, Renan kadar kategorik söz söyliyecek değiliz. Ancak: harp deni- len barbarlığı ortadan kaldıracak çarenin ilimle dinin el ele ver- mesinden ibaret olduğu kanaatindeyiz; çünkü ilim, bu günkü ha- yatımızda büyük bir mevki tutmaktadır. . Harp ortadan kalkar mi? İlim kelimesinden maksadımız yalnız halis ilimler sciences pures değildir. Buna, hukuk gibi, artık ilim ismine lâyık olan metotları da ithal ediyoruz.