20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 123

UNUTULAN ADAMLAR Yazan: İbnülemin Mahmut KEMAL Merhum Ebüzziya Tevfik |bey| kırk yıl evvel - namına mensup - mecmuaya yazdığı «Ricali mensiye» unvanlı makale- de: «Ricali mensiyemiz sırasında nevileri şahıslarına münhasır öyle zatlar vardır ki akvamı garbiye arasında görülen emsalinin namlarına heykeller rekzolunmuş ve ihtisas ettikleri meslekle- rini gösterir levhalar tasvir edilmiştir. Bizde ise bir karın son- re belki isimlerini bile yâdedecek adam bulunmıyacaktır. Bir millet, dairei kavmiyetinde zuhur eden ezkiyayı ve her sınıfın taarüt etmiş eşhasını mahiyeti hakikiyelerile tesvir ederek ah- lâftın mârızı ıttılâına terketmekle mükelleftir. Evsafı ihtisas- larını haber verdiğimiz zatların ahvali hususiyelerine vakıf olan- lar, malümatlarını cem'ile gazetelere ihda etseler eşhası tarihi- yeyi ihya etmiş olurlar» der ve ediplerden, şairlerden, muharrir- lerden, nedimlerden, nekregülardan ve mukallitlerden bazıları- nın isimlerini kaydeder. Mükerreren söylendiği veçhile biz, eslâfı ihmal etmekte pek ileri gidenlerdeniz. Eslâfını öğrenmekte ihmal gösteren bir cemiyet, tarihini unutuyor demektir. Tarihi yapan vakalardır. Vakaları yapan da eşhastır. Eşhas olmasa ne vaka olur, ne de tarih. Tarih okutanlar ve okuyanlar, eşhası tetebbü ettikten ve mahiyetlerini anladıktan sonra eserlerini |vakalarını| görmeli- dirler. Biz, tarih okuyoruz ve okutuyoruz, eşhasın isimlerini vakalarında görüyoruz, yalnız o vakadaki hallerine vakıf olu- yoruz,