20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 20
Siyaset ve İktisadiyat 19 En eski zamanlardanberi İngiltere, hakkın üstünde, bütün po- litika kuvvetlerinin üstünde kanun olduğu fikrini beslemiş ve bu fikri müdafaa etmiştir. İngilizlerin Magna Charta (*) Hu- kuk beyannamesi gibi muhtelif isimlerle müteakip krallarına tekrar ettikleri formül «İngiltere kanunlarının değiştiğini iste- miyoruz» mahiyetindedir. 14. üncü asırda bir İngiliz hukuk- çusu: «Bir İngiliz kralı memleket kanunlarında keyfine göre hiç bir değişiklik yapamaz; zira hükümetinin vasfı yalnız krali değil, ayni zamanda da kanunidir» diyordu. Bütün bunların neticesi olarak, İngilterede tasavvurumu- zun fevkinde bir (şekillere hürmet) hissi doğmuştur. İşte bu- nun bir kaç misali: Sekizinci Henri, hükümdarına isyan etmiş olduğunu zannettiği için, (Saint Thomas of Canterbury) nin is- mini takvimdeki aizze meyanından silmek istediği vakit, hâkim- lerine çoktan ölmüş olan (Saint Thomas) aleyhine, azizlik ma- kamını sui istimal etmek cürmile takibatta bulunmalarını em- retti; ve ölü bütün nizamata uygun bir tarzda mahkeme önün- de isbatı vücut eylemeğe davet edildi. Eğer kral bitaratlığını göstermek için, maznunun müdafaasına, ücreti krallık tarafın- dan ödenen bir avukat tayin etmemiş olsaydı (Saint Thomas) gıyaben mahküm edilecekti. Diğer bir misal: Napol&on (Bell&rophan) gemisi ile İngik- tereye gildiği vakit, bir çok İngilizler, hakkında Habeas Cor- pus (**J kanununun tatbikini istediler; bu düşmanı müdafaa eden, ve amirale, imparatoru serbest bırakmak emrini gönde- ren İngilizler bile oldu. Bu demek oluyor ki İngilterede daimi bir kanuna riayet ananesi vardır; bu, İngilterenin milletlerarası vaziyetini tet- kik ederken tekrar göreceğimiz bir vastıdır. (*1Magna Charta, memleketin serbesti ve ahalinin adalet ile ida- re olunmasına dair 1215 de ısdar edilen meşhur hattı kralidir. (**1 HABEAs Corpus: aynen tercümesi «cesedini getir». İngilterede her hangi bir kimse tevkif ve hapsedildiği takdirde hâkimin, sebebi tevkifi huzurunda izah edilmek üzere mevkuju huzuruna getirmeleri hakkında hükümet memurlarına ısdar ettiği emirdir. Hâkim tarajın- dan bu emrin ısdarı İngilizlerin şehsi hürriyetlerini temin eden mü— him istinatgâhlardan biri addolunur. K.G.
