20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 151

n ait ıkta- tiren fikir sder; nilik 'saslı ananevi kıymet haline gelmiş edebi otoritelerin tahakkümü yü- Edebiyat ve Sanat 153 edebi eserin veya sanatkârın füsunu derhal milli hudutları aş- mak, daha sarih manasile beşeri kıymetler pazarına atılmak imkânını bulur; bazı eserlerin çok sonra şöhret kazanmaları, zünden olur. Bu suretle, beşeri bir kıymet haline gelmiş olan edebi eser, tesiri altında bırakmış olduğu edebiyatlarda bazan yeni bir takım cereyanlara yol açmak gibi, büyük bir hâdise do- gurabilir. 18. inci asırda Fransada dramın klâsik Fransız tiyat- rosuna karşı yaptığı aksülâmelde veya vücude getirdiği muka- bil cereyanda, Shakespeare eserlerinin salâhiyet sahibi bir mütefekkir tarafından nakledilmiş olmasının pek büyük bir his- sesi vardır. Görülüyor ki, Mukayeseli edebiyat tatkikleri, edebi eserin ihtiva ettiği milli edebiyat kıymetleri haricinde, beşeri kıy- metlerini de, aldığı ve sonradan yaptığı tesirler zaviyesinden göstermeğe çalışmaktadır. Şimdi de, harici tesirlere karşı fazla zayıf olan Türk edebiyatının tetkikinde Mukayeseli edebiyat tetkiklerinin ne dereceye kadar faydalı olabileceğini gösterme- ğe çalışalım. Mi Türk edebiyatı tarihi tetkiklerinin, kısaca mevzuunu ve ta- rihçesini anlattığımız Mukayeseli edebiyat tetkiklerine tamami- le olmasa bile, kısmen yabancı kalması, 19. uncu asırda, umumi- yetle edebiyat tarihinin geçirmiş olduğu tek taraflı vaziyeti de- vam ettirmek olur. Muayyen bir milletin edebi havası içinde tekevvün etmekle beraber, milli hudutları aşan bir eserdeki yabancı unsurların tetkiki yanında, edebi ananelerin teşekkü- lünde milli zevke ekseriya uygun olmıyan edebiyatların te- siri altında kalmış bir edebiyatın tetkikinde Mukayeseli edebi- yatın ehemmiyeti birinci derecede gelir. Henüz edebiyat tarihi- mize âit tetkiklerin ilerlemediği bu başlangıç devirlerinde, Türk edebiyatını, çok yakından alâkadar olduğu edebiyatlarla muka- yeseli bir şekilde mutalâa etmek, muhtelif devirlerde milli de- hanın yaratma imkânlarını husufa uğratan sebeplerin neler ol- duğunu tayinde ameli bir faydası da mevzuu bahsolabilir. Böy- le mukayeseli bir tetkike bir nevi başlangıç olmak üzere, Türk