20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 12

PA ŞAN Siyaset ve İktisadiyat 11 lu olan maddelere her ne olursa olsun sahip olmak imkânları her halde masraf meselesinden daha fazla bir ehemmiyet ka- zanır. Siyasal, askeri mülâhazalar çok defa iktisadilik prensi- binin tahakkukuna mâni olduklarından, müdafaa ve harp eko- nomileri en ucuz, en iktisadi bir ihtiyaç tatminini ifade et- mekten çok uzaktır. Tabiatile ulusal ekonominin bununla ye- niden bir yük altında bırakılmış olacağı şüphesizdir, ekseriya devletin asıl silâhlanma masrafları üzerinde durularak gözden kaçırılan bu yükün, kat'i rakamlarla kavranması mümkün ol- mamakla beraber, zamanımız için pek yüksek olduğunu tes- bit edebiliriz. Bu gibi yükler ayni zamanda, endüstri işletmelerinin ku- ruluş yerlerine müteallik müdafaa ekonomisi tedbirlerinden de ileri gelmektedir. Bugün artık modern harp tekniği (husu- sile hava taarruzları) dolayısile, kâfi miktarda harp sanayii işletmelerine sahip olmak kifayet etmiyor, bundan başka ku- ruluş yerlerinin müsait, yani harpte askeri taarruzlardan mümkün olduğu kadar masun bir mevkide bulunmalarına da dikkat etmek lâzımgeliyor. Bu itibarla meselâ İngilterede, Al- manyada, Lehistanda ilâh... eski endüstri işletmeleri tehlike- de bulunmaları muhtemel sahalara yakın yerlerden nisbeten masun görülen mevkilere nakledilmektedir. Diğer taraftan da, bir memleketin bütün sanayi sahası askeri düşüncelere göre başka yerlere nakledilemiyeceği için, hava taarruzlarına karşı geniş mikyasta korunma tesisatı V. S. ile harpte istihsa- lin arızaya uğratılması tehlikesi azaltılmak isteniyor. Bütün bu tedbirler sırf ekonomik optimal noktadan ayrılmayı çifade etmekle beraber, askeri zaruretler dolayısile onlara ekseriya ister istemez müracaat etmek lâzımgelir. Modern müdafaa ekonomisinin en güç meselelerinden bi- ri, ehemmiyetine yukarıda da işaret ettiğimiz gibi, eşhas ihti- yacının rasyonel şekilde tatmini için önceden alınması lâzım- gelen tedbirleri zamanında sağlamaktan ibarettir. Bazı dev- letlerde harp zamanları için umumi bir iş mükellefiyeti naza- rı itibara alınmıştır (Almanyada böyle bir mükellefiyet şim- diden daha barışta hakikat sahasına (geçirilmiş bulunuyor); bütün bu tesisat tıpkı orduda askerlik hizmeti gibi tanzim edi-