20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 42

nİŞ- kor- ise ştir. eya aya kıy- icap yy zum i is- elde cağı nan- :am- ılay- i bir sây nah- riye- sâr- e, 0- nua- İs -Per Siyaset ve İktısadiyat 41 İster kol kuvvetini, ister fikri kuvvetini, ister evvelce sarfettiği bir sây içinde tebellür ettirdiği bir metal arzetmiş bulunsun fert daima enerjisini bir gelire mukabil mübadele etmek zaruretin- dedir. Nasıl bir işçi karnını doyurabilmek için çalışmak ve tekrar çalışabilmek için en aşağı karnını doyurabilecek kadar bir ücret elde etmek zaruretinde ise bir tüccar veya müs- tahsil de, ticaret veya istihsal muamelesini tekrarlıyabilmek için sarfettiğini, mübadele yolile, geri almak mecburiyetinde- dir. Sarfettiği enerjiyi tekrar temin etmesine müsaade edecek kadar bir ücret alamıyan bir işçi nasıl yavaş yavaş ölüme sü- rüklenirse, sarfettiği parayı geri alamıyan tüccar veya müstah- sil de öylece iflâsa mahkümdur. Demek oluyor ki bu rejim için- de herkesin bir geliri olması ve sarfettiği ile elde ettiği arasın- da bir hesap müvazenesinin vücudü şarttır. Zaten kriz veya buhran dediğimiz şey de bu müvâzenenin bozulmasından baş- ka bir şey değildir. İşsizlik veya mütemadi iflâslar hesap müva- zenesinin bozulmasından ileri gelen birer neticedir. Hesap müvazenesi neden bozulur? Çünkü işçi veya müstah- sil pazarda malına, sarfettiğini geri verecek, bir bedel bulamaz. Niçin? Çünkü alıcı nazlanır. Bu nazlanmanın sebebi? Çünkü piyasada ayni cinsten ve ayni kalitede mal boldur. Dilediği za- man bu malı elde edeceğine emindir. Satıcının fiat indirmesini bekler. Ve satıcı bazan sarfettiğinin yarısını bile alamadan gel- diği yere geri döner. Vergisini, işçilerinin ücretini, borcunu ve- remez ve buhran başlar. Alıcının şu kârı belki bütün bir mem- leket ekonomisini sarsmıştır. Merak etmeyin, bunun tersi de variddir. Piyasada mal kıttır. Alıcı zaruri ihtiyaçlarını tatmin için derhal mal satın almak mecburiyetindedir, Binaenaleyh fiyatlar yükselmiştir. Bu sefer de müstehlikler zarar görecek- tir. Zaten bu yükseliş uzun zaman devam edemez. Çünkü fiat yüksekliği istihsali hızlaştıracak ve bu sonuncunun çoğalması eşya fiatlarını yeniden düşürecek ve fasid daire devam edip duracaktır. Demek oluyor ki eşyanın mübadele kıymeti mikta- rına, binnetice pazarda elde ettiği fiata bağlıdır. O halde ne yapmak lâzımdır? Hesap müvazenesini müsta- kar tutmak, Hesap müvazenesi nasıl müstakar tutulabilir? Eş- ya fiatlarını tanzim ve tesbit ile. Bu, nihayet eşya fiatlarını