20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 9

8 Her Ay hesiz başarılması çok güç bir vazifedir. Çünkü muhtelif se- beplerden dolayı, meselâ en ziyade çalışma kabiliyetini haiz işçilerin ve köylülerin silâh altına alınmaları neticesi olarak harpte prodüktivite umumi bir temayül halinde azalmağa doğru gidecektir, sivil ihtiyaç kadrosunun daraltılması 'husu- suna gelince, burada da ordu ihtiyaçlarının harp dolayısile zi- yadeleşmesi nisbetinde ileri gitmek kabil olamıyacaktır. Ne- tekim meselâ cephede elbise ve sair eşyanın eskimesi ihtima- li sivil hayattakinden kat kat fazladır, bilhassa fakir memle- ketlerde cephede bulunan asker, barışta alelâde bir köylü ve- ya endüstri işçisi olarak yaşadığı zamanlardan daha iyi giyi- nir ve daha iyi beslenir. Ulusal bir ekonominin mevcut istihsali, milli istihlâkin en mühim bir kaynağı olmakla beraber yalnız başlıbaşına kifayet edemez. Bu arada ayni zamanda stokların ve dış ticaretin az çok mühim bir rol oynadıklarını unutmamak gerektir. Bugün her yerde stok istatistikleri tertip edilmektedir, bu istatistiklerde yalnız harp teçhizatı stokları değil, ayni zaman- da mühim gıda maddeleri - bilhassa hububat - ve harp bakı- mından mühim sınai ham maddelerle yarı mamul maddeler (madenler, kömür, çelik, petrol, odun v. s.) stokları da göz önünde tutuluyor. Bu gibi stokları son zamanlarda çok defa bizzat devlet ihdas ve teşkil etmekle beraber asıl büyük kıs- mın umumiyetle hususi ellerde bulunacağı tabiidir; bununla stokların istatistiklerle kavranması (o şüphesiz güçleştirilmiş olacaktır. Dış ticaret vakıalarının hesaplanması ise - bu iş zaten bü- tün memleketlerde kâfi bir ihtısas çerçevesi içerisinde devam- lı olarak başarıldığı için - daha basittir. Fakat ekonomik se- ferberlik plânının hazırlanması için tabii barış zamanında mevcut vaziyetin tesbiti kâfi gelmez, bundan başka bilhassa harp halinde o arsıulusal ekonomi münasebetlerinde (zuhuru muhtemel bozukluk ve arızalara karşı da bazı tedbirlerin na- zarı itibara alınması icap eder. Burada düşünülecek nokta şu- dur: Harp bakımından mühim emtiayı temin eden memleket muhasım tarafta bulunduğu, veya coğrafi mevkii itibarile, muhasara v. s. neticesinde ticari münasebetlere imkân vere-