20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 101
102 Her Ay linde bulunan büyük bir terkip synttese gayreti sarfetmek icap eder. Fizikte başlıyan bu gayret, ilmi faaliyetin bütün şekille- rine teşmil edilmek lâzımdır. Fizik ilminin, bazı teknik sahalarda tesi- Kimya tatbikatı: rini göstermeğe çalıştık. İlimlerin umumi terkibini, ne şekilde tasavvur ettiğimizi kabil olduğu kadar açık bir lisanla anlatmağa yeltendik. Bu ter- kibin synthese gönörale, hem (teknik) fenni sahada hem de ha- lis ilim sahasında gerekliğini isbat ettik. Bu günkü terakkide, kimya, fizik kadar hâkim bir rol oy- namaktadır. Muhtelif tatbikatı olan bu ilim, her sene daha bü- yük nisbetlerde inkişaf ediyor. Fransada kimyanın inkişafı 1793 de başlar. Bu tarihte, bü- yük ihtilâl Fransayı her türlü beynelmilel münasebetten mah- rum ederek âdeta tecrit etmişti. Fransa ecnebi memleketlerden aldığı mamulâtı bizzat imal etmek zaruretinde kaldı. Bu, Fran- sa için hayati bir ihtiyaç hükmünde idi. Fransızlar, önce, ham maddeleri topraktan çıkarmağa çalıştılar. O vakit, pyrit, kü- kürt ve bütün hamızların ihraç ve ihzarı başladı ki, buna, kim- yanın büyük yardımı olmuştur. Sun'i soda Français Leblanc adlı bir dâhinin eseridir: Albüminli potaslı ve amoniaklı ikizli ve üçüzlü sulfatlara ait sanayiin teessüsü de, Roma'dan gelen bu nevi maddelerden Fransayı müstağni bıraktı. Bu sanayiin teessüsünden az sonra yerli şeker fabrikalarile. zirai ditillerie- ler çarçabuk inkişaf etti. Eski devirde Ammon vahasından çıkarı- lan ammoniac tuzu, Fransada on kat fazla istihsal edildi, 1776 da hava gazi sanayii: doğdu. Bu sanayiin hayret verici inkişafı, amoniak tuzları ihzarına yeni bir hamle verdi. Sudan çıkarılan halis hydrogöne yerine, karbonlu hydrogöne gazi kaim oldu. Bu gaz ötekinden daha iktisatlı ve masrafsız elde ediliyordu, Montgolfier balonlarının kullanışında daha ziyade emniyet ar- zediyordu, kauçuk ve guta - perchanın tahavvülleri, kimya ve mihanikin yardımile bir çok mamul eşyanın imaline yol açtı. Bu yardım olmasaydı, deniz altı telgrafları tesis olunamazdı: şehirlerde içilecek suyun taksim ve isalesi işi, fizik ve kimya i- limlerinden çok müstefit oldu. Fizik ve kimyanın daha bir çok tatbikatı kaydedilebilir.
