20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 148
150 Her Ay bi tesir noktasından ehemmiyetini göstermeğe gayret edenler oldu. Bu devrenin şayanı dikkat hâdisesi Shakespeare'in Fran- sız tiyatrosu üzerindeki tesirlerini tetkik eden bir eserin intişarı teşkil eder. Maamafih, ayni zamanda, Fransız üniversitelerinde, - noktai hareket Edebiyat tarihi olmakla beraber - Mukayeseli edebiyat mevzularına ait doktora tezleri yapılmağa başlandı. Mukayeseli edebiyat tarihinin enkişafı ve esaslı bir şekilde teessüsü üzerinde, bir diğer ilmin, bilhassa Mukayeseli lisani- yatın fazla tesiri olmuştur. 19. uncu asrın başında inkişaf etmiş olan bu ilim taraftarları, Lâtin, Cermen dillerile uğraşan bir çok âlimler, bu dillerin Kurunu Vustaya ait metinlerini inceden in- ceye tetkik etmeğe başladılar. Tecessüslerini Mukayeseli lisan sahasından, Avrupa edebiyatlarının Kurunu Vustası üzerine tev- cih etmiş olan bu âlimler arasında, bazı tarihi veya menkıbevi tip ve kahramanlardan milli hudutları aşmış olanlarını tetkik etmek çabucak moda haline geldi. Don Juan, Faust hakkında bir çok tetkikler neşredildi. Maamafih, bu tetkikler tamam ol- masalar bile, uzaktan veya yakından Mukayeseli edebiyat tetkik- lerine bir nevi mübeşşirlik vazifesi görmüş oluyordu. Fakat, 19. uncu asrın üçüncü rubunda - 1860 ile 1885 sene- leri arasında - Mukayeseli edebiyatın doğrudan doğruya meşgul olduğu meselelerden biri olan tesirler hakkında makaleler ve eserler neşredilmeğe başlandı; bu eserlerin metodunda, ilmin bu gün almış olduğu belli başlı istikametleri bulmak mümkün- dür; bu neşriyatın bir kısmı, Fransız ve Alman edebiyatları ara- sındaki münasebetleri, Almanyada Shakespeare veya Dante tesirlerinin tarihini, bir kısmı da Almanya, Fransa ve İngiltere- nin mukabil edebi tesirlerini tetkik etmektedir. Bazı âlimler de, yabancı memleketlerde, Almanya veya Fransada yabancı tesirler hakkında umumi mutalâat serdetmekle iktifa etmişlerdir. Ayni devirde, muhtelif memleketlerin üniversitelerinde, gayri muntazam olmakla beraber, Mukayeseli edebiyat dersle- rine hususi bir ehemmiyet atfedilmeğe başlandı. 1870 den itiba- ren Napoli'de, Torino'da ve Cenevre'de bu ilmin kürsüleri açıl- dı. Bu kürsülerde tedris edilmekte olan umumi derslerin maka- le veya kitap halinde neşredilmesi, münevver zümre arasında Mukayeseli edebiyat mefhumunun, ve tetkiklerden elde edilen
