20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 28
kdir- olan e da- atleri âdi- 3rede 3VCU- akiki arzU- i, Ce- ır İe- © İn- ılmuş inik) yeni aletin allere rinin geldi- :hlike la, ve dafaa yikata ıgilte- , 1750 de 42 emle- ' dev- E gay- Siyaset ve İktisadiyat 27 ret etmiştir. Bu rolün ne olduğu sorulursa, bunun her vakit ay- ni olduğu, Avrupa kıtasında kendi tabirlerince «kuvvetler mu- vazenesi» ni idame ettirmek rolü olduğu görülür. İngiltere her an Avrupa kıtasının en kuvvetli devletini kendi düşmanı addetmiştir. 16 ncı asırda İspanyanın, 18 inci asırda Fransanın düşmanı olmuştur. Napolöon Avrupanın hâ- kimi vaziyetinde göründüğü zaman mücadele daha hararetle devam etmiş, fakat - bu nokta çok şayanı dikkattir - Fransa mağlüp olduğu andan itibaren, İngiltere, 1814 Viyana kongre- sinde eski müttefiklerini terk ile sabık düşmanı lehine müda- hale etmiştir. Niçin? Bir kere daha, çünkü kuvvetler muvaze- nesi Fransanın fazla zayıflamamasını icap ettirmiştir. Şu halde 19 uncu asırda Fransa ile İngilterenin birbirlerine yaklaşmak imkânları zuhur etmiş, fakat psikolojik maniler mey- dana çıkmıştır. Saray Prens Albert'in tesirile çok Alman taraf- tarı olmuştu; ikinci imparatorluk Fransası bundan korkuyordu. 1870 harbi hiç bir aksülâmel meydana getirmemişti, Bununla be- raber 1875 den itibaren İngiltere Alman kudretinden korkmağâ başlamış; Bismarkın Fransayı bir kere daha ezmesine mani ol- mak için müdahale etmiştir.Fakat Alman başvekili bize Tunusu vermek ve Mısır üzerinde ümitler besletmek maharetini göster- mişti. Bu suretle İngiltere ile aramızı bozacağını zannetmişti. Bu siyaset muvaffak da olmuştu, Yirmi beş sene müddetle Fransa ile İngiltere Afrikada birbirlerine rakip olmuşlardır; Salisbury Afrikadan bahsederken: «Allahın İngiltere hariciye nazaretini taciz etmek için yarattığı kıta». diyordu. İki memle- ket arasındaki bu Afrika çarpışmasının en hâd noktası Facho- da olmuştur. Fachoda'dan itibaren, İngiltere ile münasebetlerimiz iyi- leşmiştir. Biz Mısırdan vazgeçmeyi kabul etmiş, İngiltere Fas- taki haklarımızı tanımış, bu suretle mücadele sebepleri bitmiş- ti. Delcass&nin aklı selimi sayesinde (entente cordiale) (*| (*1 Lüğat manası samimi anlaşmadır. İngiltere kralı Yedinci Ed- wardın şahsi nüfuzu ile 1904 ie Fransa ile aktedilen bir dosiluk mua- hedesi iki memleket arasında asırlardanberi devam eden ihtilâflara nihayet vermiş ve yeni bir dostluk ve yakınlık devresi açmıştır. Buna dd ENTENTE CORDIALE ismi verilmiştir. RR.
