20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 67

Felsere DESCARTES'IN ÂLEMİ ve ZAMAN MEFHUMU Yazan: M. Şekip TUNÇ Bir sistem yapmaktan ziyade bildiklerini imtihan ve mur- hasebeden geçiren ve bundan sonra ruhun kabiliyetlerile mü- fekkiremizin hudut ve imkânlarını araştırmak neticesinde bun- ların hakikate eriştirecek sürette kullanılma şartlarını düşünen ve böylece kafayı avarelikten kurtararak sıkı bir inzibat altına almayı gençlik mesaisinin ilk meşgalesi yapan Descartes, her şeyden evvel, bir inkilâpçı olmadığını söylediği halde, büyük bir fikir ve ilim inkilâbının dönüm noktasında yetiştiği için, fikir- lerinin çoğunu maziden almakla beraber zamanının ilmindeki yeni kaynaşma hareketlerinden müteessir olmuş ve mütemadi araştırmalarla bilgi ve kanaatlerini olgunlaştırmağa başlamaz- dan evvel seyahatlerle görgü ve zihni itiyadlarının tesirlerinden kurtularak zekâsına elâstikiyet vermeğe çalışmış ve nihayet, bütün hayatını inziva içinde araştırmalara vakfetmenin, yapı- lacak işlerin ve erişilecek mevkilerin en büyüğü olmasa bile en hayırlısı olacağına inandığını hayatile isbat etmiş, neticede mazi kültürile istikbal kültürü arasında vâzıh gibi görünmesine rağ- men ancak bütün biyografisile birlikte anlaşılabilecek en şaya- nı dikkat tefekkür simalarından biri olarak temayüz etmiştir. Descartes'ın muasırlarına yaptığı tesire bakacak olursak türk- çeye tercümesi İbrahim Ethem tarafından yapılan «Usul hak-