20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 107

108 Her Ay sıkı bir tetkikten geçmiş bulunacaktır. Bu ansiklopedi bir ha- lita değil, bir temerküz, bir synthese eseri olacak, bütün dün- ya mütefekkirleri tarafından mütemadiyen tashih ve ikmal edilecektir. Wells: «Bizzat ilmin dahi tezatlarla dolu olduğu, bizzat ilim adamlarının bile, ekseriya, kendi aralarında anlaşama- dıkları itiraz makamında ileri sürülebilir. Dünyada nekadar insan varsa o kadar da fikir vardır.» dedikten sonra, dünya an- siklopedisinin, bugün zâhiren tezadı gibi görünen birçok sis- temleri tenkit gözile görüp bir araya toplıyacağını, bunların özünü teşkil edeceğini, her türlü fikir ihtilâfını ve suitefeh- hümleri ortadan kaldıracağını ve herkesi bir nokta üzerinde ittifaka mecbur edeceğini söylüyor. Dünya ansiklopedisini vücuda getirecek olanlar, üniver- siteler, ilmi heyetler, tedris heyetleri olacaktır. Wells'in tabi- rile bu eser «üniversiteler fevkinde bir üniversite olacak, bü- tün cihanın dimağı» mahiyetini taşıyacaktır. Bu eserin ikma- li, yaşadığımız devrin tekmil içtimai ve fikri ihtilâllerinin hep- sinden daha büyük bir ehemmiyet arzedecektir. Wells, nutkunu şu sözlerle bitiriyor: «Çok derin bir kana- atle söylüyorum ki, hakikati tek ve umumi bir şekilde tefsir hususunda fikirleri uzlaştırmağa matuf bir dünya ansiklope- disi mevcut olmadıkça, dünyayı bugünkü teşevvüşlerden kur- tarmak ümidini beslemek beyhudedir. Onun haricinde bulu- nacak her çare muvakkat olacaktır; beşeriyet, fikrini düzelt- medikçe, bugün gördüğümüz şekilde kalacaktır, Ve bu fikri is- lah işi yapılmadıkça da, tedenninin önüne nasıl geçilir bile- mem. Canlı mahlük nesillerinden hiçbirisi yoktur ki, bugün bizim maruz bulunduğumuz tehlikeli muvazene bozukluğuna mevzu teşkil etmiş olsun. Beşeriyet, hali hazırdaki fikri karar- sızlıktan kurtulmanın çaresini aramadığı takdirde, felâket ya- kındır. Neslimizin hâdiselerle dolu tarihi, en âlim ve en son büyük maymun neslinin tarihi halinde bitecektir, Evet, büyük maymunların en âlimi, fakat kâfi derecede öğrenememiş bir âlim.» İşte Wells böyle düşünüyor ve böyle bir proje teklif edi- yor.