20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 140

142 Her Ay Hakimane ve âkılâne muhavereler ise şairin âkıl ve hakim olduğuna delildir. Onun sözleri açıkça der ki: «Bu adam him- | met ve gayret bakımından ümeradan, hikmet bakımından ise hükemadandır.» Bir vücut nasıl iki türlü düşünür. Ancak bu bir tende iki ruhun yerleşmiş olmasile kabildir. Firdevsi yüzlerce hünere malik bir şahsiyettir. Hâşâ sümme hâşâ, Allah değilse bile mu- hakkak peygamberdir. Bir aktör sahnede iki rolü muvaifakı- yetle başarsa çok yüksek bir san'atkâr sayılır. Firdevsi şeh- name sahnesinde biribirine muhalif yüz kıyafete bürünüyor: Memleket zapteden emir, asker çeken bir serdar, âkıl bir ve- zir, mecnun bir şair. Pâdişahların konuşmaları, devlet ricali- nin muhavereleri hepsi tamamen Firdevsi'nin okarihasının mahsulüdür. Perdenin haricinde hikmet ve hüner cihanıdır. Perdenin içinde herkes tarafından beğenilmiş bir şairdir. Pa- dişahlık tahtında (Feridun), asker önünde (Rüstem), ihtişam ve debdebede (İskender), kerem ve ihsanda (Dârâ) dır. İtizar ettiği zaman toprak, çalışma zamanında su, heybet vaktinde ateş, lütuf sırasında havadır. Rey ve tedbirini beyan etme- ğe başladı mı yüz bin vezire üstün olur. Bu vezirlerin herbiri vüz bin dehaya sahip olsa dahi. İsret meclisinde bir ayyaştır Zühdü tekvada ise duası daima kabul edilen bir derviştir. Tehlikeli anlarda iyi bir murakıptır, kin ve düşmanlık zamanında uyanıktır. Sebat et- mek lâzımgeldi mi bir dağ, ihsan ve vergi sıralarında bir de- niz kesilir. Böyle bir hasbihalde onun meziyetlerini saymak kabil değildir. Onun vazıh sözleri gösteriş ve riyadan azadedir. Ey büyük adam, ey Firdevsi, senin hakkında söylenmesi lâzımgelen şeylerin binde birini dahi söyliyemedim. Ancak se- ni överim. Zira bu hilekâr insanlar arasında övülmeğe lâyık birisini tanımıyorum. Dünyada yaşadığımız müddetçe seni överiz, zira ey meş- hur adam, senin şehnamen bizi diriltmiştir. Li Gönül, senin ayrılığından daha nekadar zaman yıpransın.