20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 13

12 Her Ay lecektir: Yani işçiler ve askerler için müsavi şekilde ücret esa- sı, yine ayni şekilde inzibat kaideleri v. s. böyle bir iş mükel- lefiyetine hazırlık olmak üzere bazı memleketlerde ihtiyari çalışma hizmeti kabul ve ihdas edilmiştir. Bunun yanında, harp sanayiinin ihtiyaçlarına uygun şekilde tertip edilmiş hu- susi bir takım kurslar yardımile mütehassıs işçilerin yetişip çoğalmasına da bilhassa ehemmiyet verilmektedir. Bütün bu ve buna benzer tedbirlerle, harpte zaruri olarak ehliyetli er- kek işçiler yerine çalışma kabiliyetleri daha az kadın ve genç işçilerin çalıştırılmaları dolayısile iş prodüktivitesinde hâsıl olacak gerileme temayüllerine az çok karşı koyabilmek isteni- yor. * * * Şimdiye kadar müdafaa ekonomisinin, hakiki harp ekono- misi hazırlıklarına yarıyan vazifelerini tetkik ettik. Harp ekonomisi de, ekonomik seferberlik plânının pek ziyade dik- kat ve itina ile hazırlanması halinde bile birçok vazifeler kar- şısında kalacaktır, ne hakiki harbi doğuran siyasal vaziyet, ne de o harbin askeri seyri daha evvel katiyetle kestirilemiyece- gi için, bahsettiğimiz vazifelerin önceden görülüp tayin edil- melerine imkân yoktur. Muhakkak olan bir şey varsa o da, devletin müstakbel bir harpte istihsal ve inkısam işlerine son Büyük Harpte olduğundan daha çok geniş bir mikyasta mü- dahale etmek mecburiyetinde kalacağıdır; neticede harp baki- mından mühim işletmelerin devletleştirilmeleri, hususi gıda maddeleri ve ham madde stoklarının müsadere edilmeleri V.S. her halde bir zaruret halini alacaktır. Burada en güç vazife- lerden birinin de fiyat siyaseti olduğunu söyliyebiliriz. İk- tısadi hayatın birçok sahalarında veya o sahaların ekserisinde «serbest» fiyat teşekkülüne sosyal ve siyasal sebeplerden do- layı müsaade edilemiyecek, narhların tesbiti ise, piyasa vazi- yetinin ve teşebbüsler üzerinde hâsıl olacak aksi tesirlerin lâ- yıkile göz önünde tutulmadığı hallerde birçok mahzurları do- guracaktır. Vergi siyaseti de, teşebbüslerin harp kazançlarile - bu Kazançlar takip edilen fiyat ve ücret siyasetine göre az çok mühim bir yekün tutacaklardır - alâkadar olduğu takdir- de fiyat siyasetine çok sıkı bir şekilde bağlıdır.