20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 35
34 Her Ay dahili gümrükler de vardı. Bunlar «4 4 - 5 nisbetinde olduğu gibi... Her vilâyet hududunda bir kere daha tekrar edilmek su- retile miktarları bir kaç misle çıkmakta olduğundan kapıtülâs- yonlarla, ecnebi ticareti, dahili ticarete nazaran, imtiyazlı bir vaziyete yükseltilmiş bulunuyordu». Vakıa sonradan ithalât eş- yasının memleket dahiline sevki halinde Türk hududuna ilk geldiği anda alınan 3 den başka © 2 nisbetinde bir resim daha ödemesi karar altına alınmıştı. Fakat ne de olsa ihracat eşyası ithalât eşyasından daha fazla vergiye tabi tutulmuş ol- maktan hâli kalmıyordu. Çünkü memlekete giren mallardan alınan resim ancak © 5 i buluyor, halbuki ihracat emtiasının ödediği miktar 9 12 den aşağı düşmüyordu. Yalnız 1861 de, muhtelif memleketlerle yapılan muahede- lerledir ki ithalâ resmi “4 8 e çıkarılmış ve ihracat resmi de yine © 8 e tenzil edilebilmişti. İhracat eşyasından alınan res- min her yıl & 1 indirilmesine devam edilerek nihayet “5 1 de istikrarına imkân bulunmuştu. İlk ithalâ gümrük tarifelerinin tezyidi mali sebepten ileri geliyordu. Himaye tedbiri olarak kullanılacakları daha impara- torluk ricalinin akıllarına gelememişti. 1870 yılında harici borç- ların faizlerini ödiyemez olmuş, tediyatı tatil etmiştik. 1888 de yukarıda adı geçen muahedelerin de müddeti bitmişti. 1861 mukavelelerine göre gümrük tarifelerini tezyid hakkımız ol- masına rağmen ancak yirmi yıl sonra (1905) ithalât resmine “5 3 zam ile “p 11 e çıkarılmasına izin alınabilmişti. Bu zamlar da zaten dörtte biri düyunu umumiyeye ve dörtte üçü Rumeli islâhatına tahsis edilmek artile müsaade edilmişti. Bu hal karşısında Osmanlı sanayii çoktan mahvolup git- mişti. Bizde gümrük tarifelerinin himaye tedbiri olarak kulla- nılması 10 mart 1332 (1916) kanunile başladı ve ancak o tarih- ten itibarendir ki iktisat siyaseti adına yakışır olmasa bile ti- taret siyaseti denebilir bir politika bu ülkede gün gördü. 24 temmuz 1923 tarihinde Lozanda imza ettiğimiz muahede dir ki bize iktisat siyasetinde tam bir istiklâl kazandırdı. Ve genç cümhuriyetimiz gümrük tarifelerini memlekette sanayi kurmak için bir âlet olarak kullandı. Yani yalnız cümhuriyettir
