20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 86

86 © Her Ay mel bir izahı yapılmış değildir. İnkılâplara, tarihi zaruretler- den müstakil olan deruni bir hamlenin eseri gözile bakabil- mek için, her şeyden evvel ilim dışı mülâhazalara baş vurmak ve vitalist bir metafizik yapmak lâzım olduğu cihetle, şüphe yok ki bu son izah ilmi görüşe en yakınıdır. Bununla beraber, bugün materyalizme, geçen asrın anladığından daha geniş bir mana verildiği için, inkılâp ve tekâmül fikirlerini ona göre tefsir etmek lâzımdır. İlmi cihazlar o kadar incelmiştir ki, ar- tık birer fert gibi alınan atomları aşarak mevceler ve cisimciklerden ibaret olan Yeni fizikte tekâmül ve inkılâp: mikrokozmik âleme girilmiş: eski mekanik meddecilik ye- rine geniş bir fizik felsefesi kaim olmuştur. Kâinatın ilk prensipi Leibnizin umumi hatlarile sezmiş olduğu gibi (dina- mik) tir. Planck ve Bohr'danberi maddeyi teşkil eden ilk un- surların mahiyeti hakkındaki fikirler Heisenberg ve Broglie- de az çok son şeklini almağa başladı. Yeni fizik madde ve şua sahasındaki dualisme'i kaldırmağa muvaffak olmuştur. Tabi- atin ilk unsurları ayni zamanda hem cisimcik, hem mevce- dir (1). Yani onlar bir vasıflarile sürekli (continu) mevceler, diğer bir vasıflarile süreksiz (discontinu) cisimcikler olarak görünürler. Nitekim bunun için Whitehead, tabiatte değişme- ler içerisindeki bir devamdan başka bir şey olmıyan (dur&e) vasfını görüyor. Ayni zamanda mevceler mihanikinin iza- hında illiyet yerine ihtimaliyetin geçmesi de yukarıdaki görüş- leri tamamlar (21. Filhakika tabiat inkilâplar silsilesi halin- deki sürekli bir değişmedir. Orada mütemadilik ve inkilâp ayni tabii «uzayıp gitme» nin öyle iki manzarasıdır ki, müşa- hede âletlerimizin kâfi olmadığı kabataslak bakışta o bir (şe- kil) içerisinde durma gibi görünmekte, ancak büyük nisbet- ler içerisinde değişmesi bizim tarafımızdan farkedilir bir hal (11 L. de Broglie: Le dötörminisme et la causalil& dans la phy- sigue contempordine. (21 L. de Broglie: Les ondes et les corpuscules,