20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 83
ında- izahı- tekâ- lerin . yal- Felsefe, Ruhiyat ve İçtimaiyat 83 nız tekâmül problemindeki (o yerlerini göstermek için, onları hatırlatmalıyız. Evvelâ, tekrar etmemiz lâzımdır ki tabiati izah etmek ancak orada süreklilik görmekle mümkündür. Planek'ın nazariyesinde gösterdiği inkıtalı guanta'lar bile an- cak yeniden süreklilik fikrile uzlaşmak suretile izah edilebil- mişlerdir f(1|.. İhtimaliyet mantığı, mikroskopik âlemdeki sü- reksizlik manzarasını yeni bir (süreklilik) görüşü içerisinde eritmeğe muvaffak oldu (21. Diğer cihetten mutation hakkın- daki bütün müşahedeler tabiat âlimleri arasında ekseriya içerden oluş, diğer tabirle (kuvve) halindeki bir oluşun bir- denbire fiile çıkması şeklinde tefsir edilmektedir. Ruhi ve iç- timai sahada inkilâp ve conversion hâdiseleri hakkında birçok mütefekkirlerin bu tarzda izahlarına şahit oluyoruz. Burada bilhassa o fikirlere dokunmamız faydalı olacaktır. Leh ve aleyhteki bütün münakaşalara rağmen bizzat vaklaların zenginliği gös- teriyor ki tekâmül, tabii bir şe'niyettir. Hayat nevilerinin ne suretle istihale ettiği hakkında bir asır- Seri değişme nazariyesi:; danberi bizzat ilim adamlarının yaptıkları izahlar başlıca üç istikamette toplanabilir. Bunlardan birisi geçen asrın ortala- rında Lamarck tarafından yapılarak bilâhare hücrenin dahili bünyesine ve idioplasme'a ait tahlillerile Weissmann ve Naege- li'nin şiddetli hücumlarına uğrıyan muhite intibak ve kazanıl- mış vasıfların intikali fikridir (3). Bu fikir bazı tadiller ve tashihlerle zamanımızda tekrar yeni Lamarek'cılar tarafından canlandırılmıştır. Diğeri geçen asrın sonlarında kat'i şeklini alarak yayılmağa başlamiş olan Darwin'in tekâmül telâkkisi- dir ki birincisini tenkit ve tekzip etmeksizin nevilerin istiha- lesini hayat mücadelesi, tabii ıstıfa, ferdi ve arızi tahavvül, ni- (11 Jeans, Les nouvelles bases philosophigues de la science. (21 Hans Reichenbach: Die logisehe Grundlagen der Wahrschei- lichkeits rechnung. (31 Boukharing: La thöorie du matörialisme historigue.
