20 Mayıs 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 128

130 Her Ay ve inşadda ve saat yapmakta mehareti, düşmanlarının bile mü- sellemi idi. Tıbba ait eserleri, o devirde bihakkın reisi etibba olduğuna delâlet ediyor. Öyle bir asırda fransızca ve rumca 1te- kellüm ve kitabet ve kütübü fenniye tercüme etmek fevkalâ- de bir şeydir. Vaktile müteveffa Ali Emiri, pek ucuz fiatla - pek çok sahi- fesi boş - bir mecmua almıştı, içinde Sani zadenin fransızca ya- zıları ve ilâç isimleri vardı. Müteveffa, bu kıymettar mecmuayı ne yapdıysa yaptı, çünkü millet kütüphanesinde göremedim. Koca allâmenin, vakanüvis sıfatile yazdığı tarihte Avrupa şehirlerinin evlerine ve sokaklarına, sigortaya ve mebusan mec- lisine dair verdiği malümat ve serdettiği mutalâat, ne kadar uyanık ve terakki perver bir merdi münevver olduğunu gös- terir. Bir kaç asırda bir kaç defa yetişen, yahut yetişmiyen böyle bir nadireti rüzigâr, bir takım hasutların şeametile - her suret- le masum olduğu halde - Tireye nefyedilerek iki ay sonra ahi- rete gitmiştir. Arkasında kendi telifatından başka ağlıyan kalma- mıştır. Bir asır evvel sığındığı toprak da çok görülerek mezarı yıkılmış, sokağa kalbedilmiştir. Böyle büyük iş görenlere «afe- rin» den başka ne denir? Gelenbevi'nin şakirdi Yasinci zade Abdülvehhap efendi, İsmet bey zade Arif Hikmet bay (11, Meşrep zade hafidi Arif efendi gibi zamanlarının en büyük âlimlerinden mâdut olan şey- hislâmlarla diğer ricali ilmiyenin, şairler ve ediplerin ve sadrı esbak Galip, Reşit, Âli, Fuat ve Saffet paşalarla diğer diplomat- ların henüz - liyakatlerile mütenasip surette - mükemmel ter- cümei halleri yazılmadı. Muhterem hocalarının «tez» için isim- lerini verdikleri bu kabil zatlar hakkında malümat almak üzere bana gönderdikleri üniversite talebesinden bazılarına ben, ne söyliyebilirsem ondan fazla malümat bulamadıklarını kendileri söylerlerdi. Yazılmadı ki bulsunlar. Ebüzziyanın, «Yeni Osmanlılar tarihi» nde «Şark Encümeni dânişi riyaseti vâlâsını hâiz» diye tavsif ettiği sadrı esbak Yu- suf Kâmil paşa ki zamanının hakikaten en büyük fazıllarından (11 Mufassal tercümei halleri «Son asır Türk şairleri» nde münderiçtir.