20 Mart 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 93

94 Her Ay Söz seslerinde armoniklerin adedi bazan 24 e kadar çı- kar. Bu armoniklerin şiddetlileri sesin keyfiyet ve mahiyetini tayin eder. İşte bu armoniklerin frekanslarına karakteristik fre- kans denir. Meselâ (kul) daki u sesinin aşağı frekansı 400 ve yük- sek frekansı 800 dür. Bunlar arasında tek karakteristik frekanslı olanlar vardır. Meselâ (ma) daki (a) nın karakteristik armoniği- nin frekansı 922, mov daki o nun frekansı 461, mu daki u nun İrekansı 326 dır. Ağız ve boğazdaki muhtelif boşluklarda acılıkların cesamet ve şekillerini değiştirmekle muhtelif armonikler takviye edilir. İşte bu armonikler yukarıda bahsettiğimiz karakteristik armo- niklerdir. Ağzı tam açıp dili aşağıda tutarak ses tellerini ihtizaz ettrmekle ma daki (a) sesi çıkar. Dudakları hemen kapatıp di- li eski vaziyetinde tutarsak bu sefer mu daki u sesli harfi çıkar. Bu vadide yapılan tecrübeler sesli ve sessiz hartler diye eskiden yaptığımız tasnifi değiştirmektedir. Fonetikçiler in- gilizcede kullanılan sesleri kaydederek alfabe harflerinin 360 1 eskiden yaptığımız tasnifi değiştirmektedir. Fonetikçiler İngiliz- ce sözlerde kullanılan esas sesleri 38 e indirmişlerdir. Vasat mükâlemedeki söz kudreti pek küçük olup saniyede 100 erg yani bir vatın on milyonda biridir. Evlerde kullandı- ğımız lâmbalardan 40 vatlık bir lâmba kudreti ziya ve hararete (yüzde 3 kadarını ziyaya ve yüzde 97 sini hararete) kalbediyor. Bu halde 4,000,000 kişi birlikte konuşurlarsa söz için sarfettikleri kudret 40 vatlık bir lâmbayı ancak yakabilir. Bir hatib bağıra- bildiği kadar bağırırsa söz kudreti bir vatın milyonda 1000 ne çıkabilir. Bu halde 40,000 kişinin bağırma kudreti bu lâmbayı yakabilir. Bir kelimeyi çıkarmak için geçen zaman takribi ola- rak 0,3 saniye olup sesli harfleri bunun 0.2 saniyesini işgal eder ve sesli harflerden evvel ve sonra gelen sessiz harfler dediğimiz consonantların he rbiri 0.05 saniye işgal eder. Hâsılı söz ve işitme mekanizmaları üzerinde yapılan yeni yeni araştırmalar bir taraftan fonetikçilere yardım ettiği gibi diğer taraftan telefon, radyo gibi cihazların ıslahına yardım ederek bu cihazların daha mükemmel bir hale gelmesini temin etmiştir. Musiki fiziğini ikinci makaleye bırakıyorum. Profesör : Salih Murad <a da bas diğ tas hiç leri gilt AR Par lâtt muş lele tars koir tığı iye ; risin