20 Mart 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 77

78 Her Ay siplerin tatbik kabiliyetinin olmamasından değil musiki aletle- rinin artistlerin kendi kendilerine göre gösterdikleri mihaniki yollara göre yapılmasından ileri gelir. İşitme fiziği son senelerin mahsulüdür. Kulağın fiziki, anatomik ve psikolojik olmak üzere üç cephesi var. Biz burada yalnız birinci cepheye temas edeceğiz. Bundan altı sene kadar evvel Sofya Üniversitesinde söz ve işitme üzerinde üç, Sofya Mür- hendisler birliğinde ses filitreleri üzerinde bir konferans ver- miştim. Aradan geçen beş altı sene içinde bu vadide bir takım yeniliklere daha şahid olduk. Bu satırlar o konferansın bir hur- lâsası olacaktır. Mevzuu iki makaleye ayırdım. Birincisi ses, söz ve işitme meselelerine, ikincisi musiki fiziğine aid olacaktır. Maksadı- mı iyice anlatabilmek için bazı tabirleri burada tarif ve izaha mecbur kaldim. Bundan dolayı kusura bakılmamasını rica ederim. »*** Sese aid ilk mefhum kulak ihtisasile elde edilir. Bir insan etrafında söylenen sözleri, her nevi musiki seslerini, böceklerin hafif vızıltılarını, patlayıcı maddelerin patlama seslerini, hası- lı her türlü sesleri kulakla duyar. Bir sesin, bilfarz bir çan sesinin, tetkikile şunları öğreni- riz: — (1) Çan madeni ihtizaz eder; (2) Bu ihtizaz çan ya- kındaki hava zerrelerini sıklaştırıp seyrekleştirir, (3) Bu sık- laşma ve seyrekleşme hava içinde büyük bir sür'atle gider; (4) Bunlar kulağa vardıkları zaman kulak zarını iterler ve çe- kerler (5) bu zarın itilmesi, ve çekilmesi, yani ihtizazi, işitmeğe mahsus Sinirleri müteessir eder ve nihayet işitme ihtisası hâsıl olur. Bu halde sesin iki cephesi var: — Birincisi, ihtizaz eden cisme aid olup sırf mihanikidir; ikincisi, işitme vetiresinde mihaniki ihtizazların meydana getirdikleri fiziyolojik ve psiko- lojik tesirlerdir. “Fizikte ses deyince akla üç şey birlikte gelir: (1) Ses mem- bal, yani ihtizaz eden bir cisim; (2) Ses taşıyan bir vasat, meselâ hava; (3) ses alıcısı, kulak, gramofon plâğının kalıbı, sesli film,...... 0 OYA ik ar j b h b y Tu Tiz