20 Nisan 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 57

er rj , Fİ a e PN vole Felsefe, Ruhiyat ve İçtimaiyat 57 tren unsurlar arasındaki inzibatı anlar gibi anlamalıdır. On- larda olduğu gibi içtimai şekiller sahasında da, bütünlüğü ta- yin eden unsurların karşılıklı tesirlerine ait statistik bir deter- minizmdir. Eskidenberi Guetelet ve diğer istatistikçilerin anla- dıkları manada içtimai oluşu hazırlıyan şartları ancak bir an- ket ile birleşen istatistik vasıtasile tanımak mümkündür. Müş- terek inzibat ile müşahhas ilcalar arasındaki inzibat, bu suretle feri - cemiyet alternativinden kurtulmamızı temin eder. Filha- kika ne fertler üzerinde tazyik icra eden bir cemiyet, ne de ce- miyet ile tezat halinde bir fert mevzuu bahistir. Cemiyet ancak dinamik karşılıklı tesirlerin neticesi olarak görülebileceği gibi, fert de ancak bu karşılıklı tesirler tarafından refoul& edilmemiş bir kudret olmak üzere şahsiyetini kazanacaktır. Şahsiyetler arasındaki farklar, karşılıklı inzibatın serbest bıraktığı nokta— lar üzerinde inkişaf edecektir. Böylece içtimai hayatta hürriyet ile zaruretin, diğer tabirle topluluğun yeknasaklığı ile tek ada- ma ait hususiyetlerin nasıl uyuşmakta olduğu anlaşılır. Şu kadar var ki karşılıklı tesirlerin meydana getirdiği içtimai şekil tabii oluşun bütün safhalarında olduğu gibi ayni zamanda kendi için- de bir takım buhranları da doğurmaktadır: i Her çarpışma, bizim için yalnız büyük mik- tarlarda tayini mümkün olan öyle bir ne- tice verir ki, bu umumi ve mücerret neti- ceden teferrüata baktığımız zaman onlardan bir kısmının kar- şılıklı tesir içerisinde tamamile refoul& olduğunu, bir kısmının bazı hususiyetlerile kaldığı görülür. O suretle ki refoulement fiili (mevcut - gayri mevcut) diye iki zıd derece meydana geti- recek yerde sürekli bir kıymetler merdiveni, yahut bir refou- lement dereceleri doğurur. Biz bunları - çok umumi ve mücer- ret bir şekilde - intibaklılar ve intibaksızlar ismi altında top- lüyoruz: Nevropatlar, mücrimler, normal üstü insanlar isimle- rile zümrelendirmeğe çalıştıklarımız, işte bu kıymetler merdi- venindeki muhtelif refoulement dereceleridir. Demek oluyor ki içtimai buhran, bizzat içtimai şeklin iktizası ve neticesidir. Sürekli bir merdiven halinde intibak nasıl onun muvakkat is- tikrarının alâmeti ise, yine sürekli bir intibaksızlıklar kademe- si de onun değişme ve yeni şekiller kazanma ihtiyaçlarının a- İçtimaiyatta dina- mizm ve diyalektik: