20 Nisan 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 18
Siyaset ve İktisadiyat 17 difer ve vapur istatistiklerinde nakliyat rakamları küçülür, mü- esseseler büyük zararlara maruz kalır. Alışverişlerin azalması beynelmilel ticaretin de daralması demektir. Her memlekette ithalât ve ihracat rakkamları küçü- lür. Bu hal kambiyo zorluklarını da celp ve davet eder. Buhranların mali ârazları da mühimdir. Bankalara müşki- lât içinde kalır, senedat cüzdanı kabarır, ödenmiyen senetlerin nisbeti artar, ankesi müdafaa etmek güçleşir, sermayeler işsiz Kalır. Buhranın devlet maliyesi üzerine olan tesirlerini de hatır- lamak lâzımdır. İş hacminin daralması, dahili ve harici ticare- tin durması vergi varidatının azalmasını, devlet masraflarının, bilhassa içtimai masrafların, çoğalmasını mucip olur; bütçeler küçülür, muvazeneyi temin etmek müşkülleşir. Devletler mu- vazene açıklarını kapamak için istikraz yapmak, istikbalde ye- ni güçlükler doğuracak yollara düşmek mecburiyetinde kalır- lar. Fakat bir iktisadi feyz devresini takip eden bu düşkünlük devri ilânihaye devam edemez. İhtiyaçlar durmadığı için stoklar yavaş yavaş tükenecektir, Fiyat düşkünlüğü bu stokların tas- İiyesine yardım edecektir. Stokların azalmağa başlaması istihsali yeniden tahrik edecektir; yeni istihsali, stokların satı- şında olduğu gibi zararlı fiyatlarla değil kârlı fiyatlarla yapmak mecburiyeti olduğundan, fiyatlar yükselecektir. Fabrikalar tekrar işliyecek, ham madde talebi artacak, amele sâyine daha ziyade ihtiyaç arzedilecek, aylaklık azalacaktır. Stoklar tasfiye olundukça istihsale emniyet gelecek, kemal devresini zeval devresi nasıl takip etmişse, zeval devresini de o suretle bir ke- mal devresi takip edecektir. kk Buhranların seyri hakkında bu malümatı verdikten sonra şimdi 1930 buhranına avdet edecek olursak en ciddi istatistik- ler ianesile, 1930 da başlıyan inhitat devresinin, en düşük nok- tasını idrak ettikten sonra, 1934 te nihayete erdiğini ve ondan sonra tedricen bir yükselme başladığını, görürüz. Aşağıda zik- redeceğimiz rakamlar bu tarihten itibaren buhranın tasfiye devresine girmiş olduğunu gösterir: 2
