20 Nisan 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 112

114 Her Ay Tiyatrolarına gelince, bunlar şüphesiz en zayıf eserleridir, insan Terez veya Nestren yahut Abdullahı sağir, İlhan, Tur- han gibi acayip ve biçimsiz şeyleri hakiki bir mecburiyet olma- dan ne diye yazar? Bunu hâlâ edebiyatımızda kimsenin sorma- mış olmasına hayret ederim. En derli toplu trajedisi gibi görü- nen Eşberde bizi şiirin dünyasına götürecek yedi mısra bula- mayız. Halbuki Hâmit fransızcanın en büyük şairlerinden biri olan Corneille'i sever ve beğenirdi ve bütün bu piyeslerin onun eserile biraz karabeti olduğu da muhakkaktır. Hakikat şu ki o Corneille de sadece mevzuu beğeniyordu, bütün diğer şair- lerle olan münavebeti de bu mevzu yahut düşünce beğenişin- den ileri gitmemiştir. Ecnebi veya yerli hiç bir mısra ona ken- di dilinin muzikalitesini tecrübe etmek arzusunu vermedi, öyle olsa Hugo gibi bir sihirbazla bu kadar sıkı fıkı düşüp kalkan bir şair, büyük büyük şeyler söylemekten başka bir şey de öğ- renirdi. Ben Hâmidin her hangi bir şairden beğendiği üç mıs- ram üzerinde bir akşamı geçirmiş olduğunu tasavvur bile ede- mem. Bütün bunlara mutlak denecek şekilde bir entellectuel tecessüsler yokluğunu da ilâve etmelidir. Yaşadığı zamana onun kadar bigâne kalmış adam pek az- dır. Aşağı yukarı mektep ve öğrenme sıralarındaki muhabbet- lerile kalmıştır. Bu itibarla söylediği söz doğrudur: yazmaktan okumağa vakti pek azdı. Gençliğini Avrupada ve Paris, Londra gibi merkezlerde geçirmiş olan bu adam, bize bu kadar yakından temas ettiği dünyanın küçük bir köşesini bile tanıtamamıştır. Hatıratında Holandalı ressamlardan bahsedişini hatırlayın, Evliya Çelebi Amasyanın meyvalarından daha aşk ve heyecanla bahseder. Hindistandan yazdığı mektupları da ayni tarzda eserlerdir. Ya- ni içinde evvelâ Hindistan yoktur, Hindi görmeden yazdığı Duhteri Hindudaki Hâmitle Hintte oturan Hâmit arasındaki farkı ben bu yazılarda epeyce aradım ve bulamadım. Bir de ta- lihsiz üstadı Namık Kemale bakın ve mukayeseyi yapın. Ayni intellectuel noksanlar diğer bütün nesirlerinde var- dır. Yalnız Fintenin mukaddemesini istisna etmek lâzımdır.