20 Nisan 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 17

16 Her Ay Bilhassa son buhran devam müddeti, intişar sahası ve siddeti itibarile diğer buhranları gölgede bırakmıştır denilebilir. Bu hal bir çoklarına bu arada bazı iktisatçılara, bu buhranı, kapi- talist rejimi kökünden yıkacak bir hadise gibi göstermiştir. Fakat daha dikkatli müşahedeler, şiddeti ne olursa olsun, bu- nun da diğer buhranlar gibi bir dönüm noktası olan istihsal a- rızası olduğunu göstermeğe kâfidir; işte bu satırlarla 1934 ten- beri yavaş yavaş buhranın tamir devrine girmiş olduğumuzu, en itimada lâyık istatistiklere dayanarak, göstermek istiyoruz. Bu noktayı araştırırken, buhranların sebepleri meselesile uğraşacak değiliz. Buhranların izahı, muhtelif iktisadi meslek- ler arasında pek ziyade ihtilâfı mucip olan bir meseledir. Sosya- listlerle diğer iktisadi meslekleri bu bapta ayni bir görüşe sevk etmek mümkün olmadığı gibi bütün iktisatçılar da bu nokta- da birleşememektedirler. Lâkin buna mukabil buhranların araz- ları ve istikametleri hakkında hemen de umumi bir ittihat var- dır denilebilir. Buhranların başlıca ârazı, evvelce hep yukarıya doğru gi- den kıymetlerin başını aşağıya çevirmesi, düsmeğe başlaması- dır. Almanların dediği gibi buhran yüksek konjonktür vaziye- tinden alçak konjonktür vaziyetine geçmek demektir. Buhranın ilk ârazı satışların azalması ve fiyatların düşme- sidir. Ticaret ilk huzursuzluklarını bununla hisseder. Ekser is- tihsal şubelerinde o zamana kadar talebin tahrikile yükselen, hiç olmazsa müstakar bir manzara arzeden fiyatlar, talebin a- zalmasile, düşmeğe başlar. Mal stokları artar, taahhütlerini ifa- ya muktedir olamıyan en zayıf evler iflâs vaziyetine düşer Bu hal istihsali yavaşlatmak mecburiyetini tevlit eder. Fabrikalar, istihsal mikyaslarını küçültmek, bazıları kapılarını muvakkaten kapamak mecburiyetinde kalırlar, Bunun aksi te- siri ham madde satışlarında ve iş talebinde görülür. Zirai mah- sulât ve ham madde stokları birikir ve fiyatları düşer, işsizlik, amele aylaklığı, artar. Bu hal ümumi hayatta büyük sıkıntı- lar tevlit eder. İstihsalin azalması zarureten nakliyatı da (azaltır. Şimen-