20 Nisan 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 11
10 © Her Ay memiştir. Ekonomiye, pek zayıf olan milli varidatı arttırmak için elzem olan hareketi verememiş ve teşkilâtı yapamamış, memleketin hakiki ihtiyaçlarına tekabül edecek siyasi ve sos- yal bir sistem vücude getirememiştir. İdareci sınıfın ataleti, ekonomik ve sosyal her türlü terak- kiyi imkânsız bırakmıştır. Bu imkânsızlık, milli hayatın her sahasında tezahür etmiş, fakat en ziyade, İspanya iktisadiyatı- nın esaslı bir cüz'ü olan ziraatta kendini göstermiştir. İspanyada, hiç bir zaman, hususi menfaat- lerini ve sosyal rolünü müdrik bir orta sı- nıf mevcut olmamıştır. Şahsi tasarruf ve ferdi hürriyet gibi demokratik prensiplerin terakki edemediği bir memleket olan İspanyada bunun zaten başka türlü olması- nâ imkân yoktu. Katalonya, Bal&ares ve Valansiyadaki küçük irat sahipleri her hangi sosyal bir rol oynıyamıyacak kadar kem- miyet ve kültür bakımlarından zayıftılar. Dahili istihlâkin az- lığı, bir kaç büyük şehir müstesha olmak üzere, küçük ticare- tin inkişafına mani olmuş irat sahiplerinin sayısı hiç mesabe- sinde kalmıştır. Halk sınıfları ve muvazenesizlik Bir orta sınıfın mevcut bulunmaması, sosyetenin, esasta iki muhasım kütleye ayrılmasını intaç etmiştir. Bu iki kütleden her biri nisbi bir insicam göstermekle beraber, izalesi imkânsız menfaat ihtilâflarile birbirinin aleyhine kıyam etmiş vaziyet- tedir. İspanyada, mevkiin verdiği salâhiyeti suiistimal keyfiyeti bir istisna değil, âdettir. Orada, idareci sınıf, kendi menfaatine uygun bir ekonomik ve sosyal sistemi zorla idame etmiş ve şehirliyi olsun, köylüyü olsun, zaman zaman açlığa mahküm bırakmıştır. Bu şerait dahilinde; memlekette, hiç bir zaman tam asayiş hüküm sürmemiştir. Bu günkü dahili harp, bütün dün- yâda büyük bir hayret ve dehşet uyandırmıştır. Fakat, haki- kate bâkılirsa, bu dahili harp pek yeni sayılamaz. İspanyanın yüz elli senelik içtimai tarihi, bir nevi için için kaynayan da- hili harpten başka bir şey değildir. Mevcut sistemin bütün kur- banlari, fakirler, zayıflar, imtiyazsızlar, bulundukları noktada, ellerinden geldiği kadar kendilerini müdafaaya uğraşıyorlardı.
