20 Nisan 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 50
50 Her Ay dar ihtimalidir ki münferit haller dahilinde onun devamını ve ya bozulmasını teyin eden sebepleri bulmak mümkün olamı- yor. Fakat her halde bu faraziye yardımile, bir taraftan haya- tn en bariz karakteri gibi görünen cehd ve heyecanın bütün tabii oluş içerisindeki mevkiini tayin etmek, diğer taraftan ha- yat mudilesindeki ihtimaliyet ile atom mudilesindeki ihtimali- yet arasında mevcut müşterek vasıfları daha fazla meydana çı- karmak, hasılı tabii oluş içerisinde hayat tekâmülünün de tıp- kı madde tekâmülü gibi ihtimali bir determinizme tabi olan «karşılıklı tesirler mudilesi» ile izah edileceğini göstermek ko- laylaşmaktadır. Hayati tekâmülün mahiyetine nüfuz için Hayati tekâmül yalnız hayatın nasıl doğduğunu, ve onu maddeden ayırdığı iddia olunan vasıfların nasıl vücude geldiğini izah etmek kâfi değildir; ayni zamanda hayati vakalarda çoğalma, üreme ve nesilden nesle geçme hadi- selerinin de ayni usulle tetkik edilmiş olması lâzımdır. Bizzat geniş bir tecrübe sahası teşkil ettiği için bu bahis diğerinden ziyade biologisteleri alâkadar etmektedir. Bir ilim ve tarih fel- sefesinde de onun vereceği mutalar - bundan dolayı - çok kıy- metli olacaktır. Son asır zarfında canlı mevcutlerin üremesine ait birbirine tamamen zıd iki kanaat karşısında bulunuyoruz: Bunlardan birisi en tam şekilde J. Loeb tarafından ifade edilen mihaniki telâkki, ikincisi yeni vitalistlerin ve bilhassa Hans Driesch'in kanaatidir. Lceb'e göre, canlı mevcutların çoğalmasını izah eden yalnızca fizikoşimik hadiseler- dir. «Beyzaya hayati bir prensipin girmesi veya beyzadan hayati bir prensipin çıkmasını düşünmeğe ma- hal yoktur. Nitekim suyun buhar haline kalbolmasını izah için de gazler hareki nazariyesi kâfi olup sululuk diye her hangi bir prensipin kaybolduğunu düşünmeğe mahal yoktur.» (| «Hayat bütün beyzalarda bilhassa deniz kestanesinde (oursin) humuzlaşma (oxydation) süratinin artmasile başlar; ve bu art- manın hareket noktası yumurtanın kışır tabakasının harap ol- Mekanizmin tenkidi: (1) J. Leb:; La Conception mecanigue de la vie.
