20 Nisan 1939 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 55

İş- ol- aa Him am Felsefe, Ruhiyat ve İçtimaiyat 55 de (meselâ Hindistan ve Çinde) bu tekâmüle rastlamadığımız halde, bilâkis nüfusu büyük bir kısmı itibarile seyrek olan İs- veç ve Norveçte en eski ve ilerlemiş milletlerin yaşadığını gö- rüyoruz. İptidai cemiyetlerin, iptidailiği çok defa muhit şart- larının kifayetsizliğinden ziyade ırkların mücadelesi esnasında geriye atılmış ve en fena şartlâra razı olmuş olmalarından ileri gelmektedir. Diğer cihetten kesafet hadisesi (içtimai tekâmüle muvazi göründüğü bazı vaziyetlerde de) bir çok sebeplerin ne- ticesi olarak meydana çıkmaktadır: Şimali Amerikada nüfus çoğalması ilk zamanda Avrupa emperyalizmi ve müstemleke ihtirasının eseri iken, sonradan Amerikan istiklâli ve istihsal menbalarının kuvveti ile devam etmiştir. Almanyada gümrük ittihadı ve milli bir- likten sonra nüfusun birdenbire artmağa başladığı görülüyor. Şu halde kesafet (u- mumi surette) bir sebep veya netice olmaktan ziyade, içtimai tekâmül vetiresinde meydana çıkan mühim arazlardan biri o- larak görülmelidir. İş bölümü meselesine gelince, kesafeti mü- dafaa için en çok baş vurulan bu hadise de diğerleri gibi mi- haniki bir tarzda izah edilemez. İş bölümü - bu mesele üzerin- de derinleşen Durkheim'in de haklı olarak gösterdiği gibi - uz- vi tesanüdün eseridir. Yani orada muhtelif parçaların fonksiyon itibarile ayrılışı bir makinenin parçaları arasındaki taksim gi- bi değil; bir uzviyetin muhtelif fonksiyonları arasındaki tesa- nütlü ayrılış gibidir. Fakat bu parçaların ne suretle vücut bul- duğu mevzuu bahsolunca mesele bir parça değişir. Görülüyor ki cemiyet sahasında da iş bölümü dinamik bir çarpışmanın ne- ticesinde doğmaktadır. Her biri müstakil birer cüzü tam olan küçük zümreler her nerede birbirile çarpışmak suretile sıkı- şırsa, orada onların karşılıklı tahdit ve kontrolleri neticesinde bir nevi zümrevi farklaşma ve ayrılma vücut bulmağa başlıyor. Artık böyle bir farklaşmanın olduğu yerde kesafet hadisesi de kendiliğinden meydana çıkmaktadır. Bu takdirde kesafete an- cak iş bölümünün müteradifi (corollaire) gözile bakabiliriz. Fakat onu hiç bir suretle iş bölümünün sebebi gibi görmek doğ- ru değildir. Diğer tabirle iş bölümünü yapan zümre içindeki fertlerin azalıp çoğalması değil, fakat bizzat zümrelerin birbi- Mekanik görü- şün tenkidi;