1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 90

97 Her Ay z nevi (epope, trajedi, roman) ele alıp, menşelerden, bütün bir devir zarfında inkişafını takip ve inhitatını izah ettik- ten sonra, uzun bir zaman mesafesi katedilmesi, ve diğer bir sanat şeklinin tarihini göstermek üzere gene geriye dön- mek zaruretidir. Bu mahzur, plânı çok geniş olan bir eser- de tamamen olmasa bile, külliyen bertaraf edilebilir. Bü- yük bir devir zarfında bir edebi nevin veya temayülün ta- rihine tahsis edilen birçok fasıllar, diğer fasıllarla iştirak edecek şekilde tanzim ve bu suretle tarihi sıraya daha esas- lı bir şekilde riayet etmek mümkün olabilir. Fakat, iktibas edilen plân ne olursa olsun, birçok mu- harrirleri, ve hattâ en büyüklerini, bir Voltaire, bir Rous- seau'yu, bir Goethe'yi bir tek fasla sığdırmak ekseriya im- kânsızdır. Onlardan, eserlerinin mühim bir kısmiyle, veya ilk eserlerile umumi bir şekilde tavsif ettikten sonra, başka fasıllarda, bir cereyanda, mütevassıt ve nihayet sonuncu O0- larak bahsetmek doğru bir tarzdır. Trajik şair olarak Vol- taire, bazı noktalardan, filozof ve tarihçi oVoltaire'in bir cephesidir. Bu muhtelif noktai nazarların telifi, biyografik ve psikolojik vahdetle, edebi faaliyet ve tesir sahalarının muh- telif oluşu arasında müvazene temini, beynelmilel edebiyat tarihçisinin halledeceği belki en güç bir meseledir. Bibliyografı. Mecmuamızın haziran ve temmuz 1937 tarihli 3 ve 4 üncü sayılarında çıkan “Mukayeseli edebiyat,, ve “Umumi edebiyat,, makalelerile, ikincinin devamı olan bu sonuncu- yu yazarken Paul van Tieghem'in, La Littörature Comparâe adlı eserinden bilhassa çok istifade ettik. Mukayeseli edebi- yat, umumi edebiyat, ve nihayet beynelmilel edebiyat ta- rihi, edebi faaliyetin tamamiyetini göstermek üzere birbi- rini tamamlıyan, birbirine daima yardımcı üç mühim edebi