1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 84

86 Her Ay sırasile, bu muhtelif hassasiyet nümunelerinin edebi vesi- kaları, zuhur ve inkişaf sıralarına göre, müteakip tesirleri, ahlâki ve hissi modaları, hassasiyetle beraber, bunların id- rakini ve tasvir için kullanılan kelime servetini tebarüz et- tirecek şekilde ortaya koymak lâzımdır. Bir cereyanın ga- yet ince farklarla muhtelif edebiyatlarda tevzii ve tarihi sıra, bazan, ancak ince bir zevk ve görüşün içinden çıkabile- ceği müşkülât arzeder. M. Farinelli, Romantisme dans le monde latin adlı e- serile, umumi edebiyata ait bir meselenin nasıl ve ne suret- le tetkik edilmesi icap ettiğine dair çok dikkate değer bir nümune vermiştir. Bu büyük eser, sırasile, romantiklerin bediiyatını, felsefelerini, dini telâkkilerini, kurunu vustaya karşı olan meclübiyetlerini, yabancı memleketlere karşı duydukları tecessüsü, hassasiyetlerini, sanat telâkkilerini, ilâh... tetkik eder. Her fasılda, müellif, mevzuubahis cere- yanın unsurlarını veya muhtelif cephelerini bir revü halin- de gösteriyor, ve her biri için de muhtelif edebiyatlardan alınmış misaller veriyor. Umumi edebiyata ait bir başka eserde, Paul van Tieghem Pr&romantisme, &tades d'histoire littöraire euroflenne (1) inde, XVMHI inci asrın ikinci yarı- sında bütün Avrupa edebiyatlarında tesir yapan belli baş- lı edebi cereyanların mümkün olduğu kadar hassasiyetle işlenmiş bir tarihini tecrübe etmiştir. Umumi edebiyata ait meselelerin nelerden ibaret oldu- gu, bunları tetkik 'etmek için lüzumu zaruri olan usullerin ne suretle kullanılacağını gösterdikten sonra, bu bahsi ta- mamlamak üzere, beynelmilel edebiyat tarihi yazmak te- şebbüslerinden, ve bu türlü eserlerin hakiki plânlarından kısaca bahsetmek icap ediyor. IV. Beynelmilel Edebyat tarihi Umumi edebiyat tetkiklerinde mevzuubahis meseleler- le, bu meselelerin tetkikinde kullanılacak usullerin neler- (1) Paul van Tieghem Türkiyede, Yusuf Şerif tarafından türk- çeye tercüme edilen “Avrupa edebiyatı muhtasar tarihi, adlı eserile