1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 82

84 Her Ay laşılmasına yardım eder, ve teferruata ait bazı meselelerin izahını mümkün kılar. XVI. ncı asırda Portekizde âşıkane şiirin inkişafı ve ilk tiyatro tecrübeleri, XVIL nci ve XVI, inci asırda Hollandada mukaddes trajedi ile tasviri ve hissi roman, 1775 e doğru Macaristanda XIV. üncü Louis asrının tesirile muasır filozofların tesirlerini birleştiren âni Fransız taklidi temeyülü, XIX. uncu asrın birinci yarısında romantiz- min aldığı milli veya destani, sembolik ve ahlâki manalar bugüne kadar umumi edebiyat tetkiklerinden evvel tama- mile meçhul çok şayanı dikkat meselelerdir. İnkişafı mah- dut olan bu edebiyatlar, yeni ve orijinal kıymetler neşre- | den bir yaratıcılıktan mahrum olmakla beraber, tesirlere karşı kapılarını açık bulundurmak, ve bu tesirleri başka €- debiyatlara - tadil ederek veya olduğu gibi - nakletmekte mühim bir rol oynarlar. Avrupa edebiyatına ait herhangi bir cereyanı tetkik etmek istiyen umumi edebiyat âlimi, bu cereyanın Slav milletlerindeki şekillerini mütalea ederken, Polonya ve Rus edebiyatlarına âit olanlar yanında Sırpla- ra veya Çeklere ait olanları ihmal etmemelidir. Şüphe yok ki ancak bildiği lisanların edebiyatlarındaki hususiyetlerini derinleştirebilir; fakat, bu derinleştirmeyi, ayni meseleler- le uğraşan âlimler arasında bir anlaşma temin etmek sure- tile genişletmek de mümkündür. Bu suretle toplanmış olan metinlerin tasnifine geçme- © den evvel, bu metinleri, ait oldukları edebiyatlarda verilen- den daha başka bir manada konulması lâzımgelen yere iyi- ce yerleştirmeği unutmamalıdır. Bazı metinler vardır ki, bunların devirlerinde kazanmış oldukları muvaffakiyet de- vamlı olduğu gibi, hususi bir ehemmiyet kazanmışlar ve ha- rikulâde büyük bir tesir icra etmişlerdir. Pötrargue'ın bir çok soneleri, Hamlet'in meşhur monoloğu ve Shakespeare'in bircok tiyatrolarına ait sahneler, Pope'un birçok mısraları, | Lessing'in ve Winekelmann'ın bazı tarifleri, Nouvelle He- loise'in (J. - J. - Rousseau'nun romanı) gözyaşı döktürmüş bazı sahneleri, Werther'in intiharı, Faustun birinci mono- loğu ve birçok sahneleri, Don Çuichotte'un (İspanyol mu- $ ha Sw Mo ner del baş me biri ra, geç ral çal Rol nar hisi yaz na müs zAn tırn kül ait ma: edil kın ve sini! Bun miyi rih