1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 87

ülik ane dir- yat- iyat zbir 1ev- de- yan eibi lit- ırla liği Edebiyat ve Sanat 89 Evvelâ, muhtevasile. Beynelmilel edebiyat tarihi, bü- yük muharrirlere, ait oldukları edebiyatlarda kendilerine izafe edilen izafi kıymetlerden epey farklı kıymetler aife- der. Daha geniş bir sahneye nakledildikleri için, kıymet nisbetleri de hususi bir değişikliğe tâbi olur; faaliyetleri da- ha farklı, dehâları az veya cok verimli hale gelir. Beynel- milel edebiyat tarihi, bu herkesçe maruf büyük muharrirler yanında, mütebehhirane çalışmaların ortaya çıkardığı ve zamanlarında çok şayanı dikkat bir rol oynamış olan ikinci derecedeki muharrirlere de hususi bir mevki verir. Filhaki- ka, bu muharrirler edebiyat âleminde hisselerine düşen va- zifeyi muvaffakiyetle başarmışlar, ve epey de alkışlanmış- lardır. Bundan başka noktai hareketi Garp edebiyatlarının meseleleri teşkil ettikçe -, beynelmilel edebiyat tarihi, ku- runu vustada, ve rönesansta, ve bazı memleketlerde de XVI. inci asra kadar, lâtince yazılmış eserlere de büyük bir ehemmiyet atfeder. Lâtincenin, Avrupada uzun asırlar zarfında, ve bilhassa humaniste devirde kazanmış olduğu büyük ehemmiyet göz önünde bulundurulunca, bu lisanla yazılmış eserleri bertaraf etmenin ne büyük bir noksan teş- kil edeceğini anlatmağa lüzum yoktur. Beynelmilel edebiyat tarihi - umumi edebiyat mesele- lerinden bahsederken de söylediğimiz gibi - inkişafı mah- dut ve hattâ biraz zayıf bile kalmış olan edebiyatlara da lâyık oldukları yerini vermektedir. Bu edebiyatlara ait ce- reyanları, ve eserleri ve muharrirleri - şüphesiz en şayanı dikkat olanlarını - edebiyatın umumi inkişafı içinde lâyık oldukları yere koyar. Bunu“ söylerken, faraza, milli lisan haline gelmemiş lehçe edebiyatları da unutulmuş değildir. Az veya çok uzun bir devir için, hakikaten mühim olan isimler ve eserler bu suretle toplandıktan sonra, eserin na- sıl bir plâna göre hazırlanması icap eder? Mesele sahiden çok güçtür, ve hattâ, efradını cami, ağyarını mani bir hal tarzı bulmak da, zannediyoruz ki, imkânsız gibidir. Maa- mafih, hatıra pek çok hal tarzları gelebilir. Bunlardan bi- rinci prensip - ki bu meselelerle uğraşanlar tarafından ek-