1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 45
Lİ Edebiyat ve Sanat 47 de Troyes'nın Chevalier de la Charette'i Arioste'un Orlando Furioso'su ve Amadis gibi kahramanlar tıpkı İsa gibi ideal uğrunda işkence ve hakaret görmüşlerdir. Şövalyelik, hakiki hıristiyanların “Allahın askerliği,, dedikleri mefhuma tam manasını veren, Allah veya başka bir prensip uğruna Ehlisa- lip sergüzeştlerine atılan bir müessesedir. Don Kişot hem bir aziz hem bir şövalyedir. Adalet ve hakkın tecellisi için hayatını tehlikeye koyan bu sergüzeştçi, hıristiyanlığın hakiki nimetleri için elindekini tehlikeye koy- mak prensibine uymuş oluyor. Don Kişot'un sergüzeştleri 16 asır sonra İsa'nın katlandığı işkenceyi bütün merhaleleriyle yeniden yaşamaktadır. Her hıristiyan yeryüzüne yabancı ve dünya nimetlerine tesahüp eden bir Don Kişot'tur. Fakat Don Kişot'un birbirine zıt görünen bu iki cephesini nasıl te- it edeceğiz?. Bir taraftan gösterdim ki Don Kişot iyilik yap- mak isterken gülünç olmakta ve bu keyfiyet mukadderata o- lan imanın zâfına tekabül etimsktedir. Diğer taraftan dedim ki gülünç olmak İsanın, azizlerin ve hıristiyan şövalyelerin de başına gelmiştir; bu tenakusu şöyle izah edebileceğimi zannediyorum. Don Kişot bir orta zaman hıristiyanıdır. Fa- kat etrafındakiler onu bir orta çağ hıristiyanının gözleriyle görmüyorlar. Don Kişot bayağılaşmış, imanını kaybetmiş, ve kendisine Burjuvaların ve softaların kaba realizmi ile ba- kan bir dünyanın ortasında yalnız başına kalmıştır. Cervantes'in kendi kahramanı hakkında ne düşündüğü- nü bilmiyoruz. Çünkü muharrir bize mukaddimesinde şö- valye romanlarının hicviyesini yapmak istediğini söylemek- İe beraber romanın yegâne mahiyeti bu değildir. Muharrir gülünç gösterdiği kahramanını sevmekten kendini alama- mıştır. Don Kişot gülünçtür; fakat Cervantes'in bu gülünç kahramana acıdığını seziyoruz. Yel değirmenlerine mağlüp olan idealistin etrafında Al ired de Musset'in Moliğre münasebetiyle bahsettiği güldü- rürken ağlatan, derin, gamlı ve bununla beraber dinç bir erkek neşesi vardır.
