1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 85

i vesi- 'sirleri, rın id- rüz et- ın ga- tarihi kabile- adlı e- ' suret- zer bir iklerin ustaya karşı ilerini, 8 cere- halin- lardan başka histoire :i yarı- İli baş- ısiyetle t oldu- sullerin .hsi ta- nak te- ırından seleler- neler- an türk- eserile Edebiyat ve Sanat 87 den ibaret olduğunu umumi hatlarile gösterdik. Fakat, u- mumi edebiyata ait tetkikleri sadece muayyen meselelerin izahına hasretmekle iktifa edemeyiz. Bu, parça parça edi- nilmiş bilgiyi, bir devrin veya az veya çok zengin bir edebi devrenin, edebiyatlar arasındaki münasebetleri, büyük te- sirleri ve beynelmilel büyük cereyanları gösterecek tarzda terkibi bir hale getirmek mecburiyetindeyiz. Ayni prensip- lere tâbi olarak, garp edebiyatlarının, yeni devir- yani rö- nesanstan itibaren - edebi tarihini inşa etmek mümkündür. (1) Bu umumi eserler, hulâsasını yaptıkları teferruata ait meselelerin halline dajma merbut vaziyettedirler; öyle ki, bu eserler, bu teferruat meselelerinin hallinde varılacak yeni neticelere göre, her zaman yenileşmek mcburiytinde- dirler. Mukayeseli edebiyattan bahsederken (2), XVMI. inci asrın sonundan itibaren, bilhassa Almanyada, beynelmilel edebiyat tarihi yazmak teşebbüslerinden bahsetmiştik. Bu eserlerde, beynelmilel edebiyatın, veya hiç olmazsa kurunu vustadanberi Avrupa edebiyatının, kısa veya biraz mufassal bir surette tarihi tecrübe ediliyordu. Fakat epey hacimli ve takdire değer bu neşriyat, edebiyat meselelerinin ilk terki- bini tecrübe etmekle beraber, bizim burada mevzuubahset- tiğimiz telâkkile pek az alâkalıdır. Maalesef, builk mü- beşşirlerin eserleri, bütün XIX. uncu asır devamınca, metod bakımından - pek nadir istisnalardan sarfınazar - hiçbir yeniliğe tâbi tutulmamıştı. Evvelâ, ayrı fasıllar veya ciltler halinde, muhtelif ede- biyatların tarihini bir tek eserde toplamak istiyen teşebbüs- leri bertaraf edelim. 1760 da rahip Denina'nın, bilâhare Bouginö'nin, Erichboen'un ve Mme. de Stail'in, Bouterweck in, Sismondi'nin, F. Schlegel'in eserleri bu nevi toplamalar- dan ibaret telâkki edilebilir. Bugün, hâlâ bu metodla Al- (1) Beynelmilel edebiyat tarihinin bugün yalnız Avrupa millet- lerine tahsis edilişinin hatasını bundan sonraki makalede tetkik edilmek üzere şimdilik mesküt geçiyoruz. (2) Her Ay, Haziran 1937, sayı 3,