1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 41

tin ağı ler- Bir nen tat- imi- Edebiyat ve Sanat 43 ne gülen çocuk diğer taraftan onun efendisini hiç anlamama- sını pek hoş görmez. Çünkü Sancho Pansa da bir zaferi tem- sil etmektedir. Fakat bu zafer idealin değil aklıselimin za- feridir. Çocuk kahramanlık kadar aklıselimi de sever. Çün- kü yaşamak için bunların ikisi birden lâzım. Zafer ne tama- men Zihni üstünlükte ve kahramanlıkta, ne de tamamen ka- ba hakikatlerde ve adi şeniyettedir. Çocuk bu romanda hayatın nekadar mudil olduğunu öğreniyor. İnsan hayatında hiçbir şey basit değildir; her şey birbirine, iyi kötüye gülünç ciddiye, alçaklık yüksekliğe ka- rışmıştır. Fakat, diyebilirsiniz ki, çocuk belki de okuduğu- nu bu kadar incelemez. O, daha kat'i, daha basit hükümler vermek, siyaha siyah, beyaza beyaz demek ister. Zihnin tem- belliğe olan tabii meyli kahramanların basit ve tek cepheli olmalarını icap ettirir. Fakat çocukta her zaman bir gay- ret sarfetmek ihtiyacı olduğunu bilenler onun okuduğu ki- tapta basitten çok mudili armasına hayret etmiyeceklerdir. Don Kişot bizi hayat muammasına götürür. Nasıl ha- yatın manası hiçbir zaman iyice bilinmiyecekse bu roman hiçbir zaman tam manasile anlaşılamıyacaktır. Çocuk halle- dilmiyen şeyleri, küçük dimağını aşan muammaları sever; anlamadığı şeylerin cazibesine kapılır. Zaten bu hususta ço- cukların biz büyüklerden farkı yoktur. Çünkü biz de dünya- nın hudutsuzluğu karşısında kendimizi nâmütenahi küçük bulur ve anlamadığımız şeyleri anlamak endişesile yaşarız. Çocuktan bahsederken birdenbire bizler dedim: Bizler, yani kâhiller Don Kişot hayatı çocuğa kadar bizde muam- malı gösteren bir romandır. Cervantes'in ihtiyarlığa girerken yazdığı bu eser insandaki ebedi çocukluğun, sonu gelmiyen kifayetsizliğine ve aczin, içimizdeki saflık ve coşkunluk ih- tiyaçlarının, hayatı mağlüp etmeye yetişmiyen kuvvetlerimi- zin, doğru düşüncenin uğradığı belâları, idealist ruhun duy- duğu bütün inkisarların romanıdır. Don Kişot içimizdeki bü- yümiyen çocuktur. Bu çocuk hayatın ve senelerin tatmin ede- mediği bir ideal arzusu ile mütemadiyen yanmaktadır. Goethe'nin ihtiyarlık hakkındaki sözü Don Kişot'a nekadar