1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 78
80 Her Ay Bazı münekkitler, zamanın hâleti ruhiyesine bağlanamıyan bazı tesirlerin sadece benzerliklerini ortaya koymakla iktifa etmişlerdir. Tetkik edilen meseleye aradığı vüsuku temin e- demiyen bu tamimlere karşı itimat edemez hale gelen mu- kayeseli edebiyatçılar da, yavaş yavaş, sadece tesirleri gös- termekle kanaat etmeğe başlamışlardır. Maamafih, bazı â- limler, muhtelif edebiyatlar arasında, tesirlerle hiçbir alâ- kası olmıyan benzerliklerin ihmal edilmesinden şikâyetçi- dirler. Halbuki, umumi edebiyatın bu şikâyet karşısındaki vaziyeti epey sarihtir. Çünkü, umumi edebiyat, her benzer- likte bir tesir aramak iddiasına saplanmamakla, hem evvel- den edinilmiş fikirlerden hareket etmemiş oluyor, hem de ede- biyatların bir de bizzat devir ve içtimai muhit zaruretlerile birçok yeni edebi temleri nasıl ve ne suretle ortaya koyabil- diklerinin izahını yapmış oluyor. Hattâ, Daiel Mornet umu- mi edebiyat mevzuuna ait olup bir eserde, muhtelif memle- ketlerin edebi hâdiselerini ve edebi metinlerini, bu mem- leketlerin birbiri üzerinde müessir olup olamıyacağını tahkik etmeden, yaklaştırmak gibi, şayanı dikkat bulduğu bir kusurdan bahsediyordu. Maamafih, birbirinden ayrı ve hakikaten birbiri üzerinde müessir olmamış ve ayni devirde veya zamanda yazılmış metinleri yaklaştırmakla, müellif, yeni bir tecessüsün, yerleşmiş bir ideale karşı vusul bulan yeni aksülâmelin umumiliğini izah etmeğe çalışmış oluyor, ve M. Mornet eser hakkındaki fikirlerile müellifin asıl mak- sadna yaklaşamamış olduğunu anlatıyor. Ayni devirde, ro- mantiklerde görülen enabe'nin uluorta sahnede tiratlar söy- letilmesi, gene romantiklerin bütün hissi hayatlarını karie ifşa etmeleri karşısında, Fransada Leeonte de Lisle'in, İtal- yada Carducci'nin, İsveçte Snölsky'nin aşağı yukarı ayni şe- kilde duydukları isyan, aralarında hiçbir fikir iktibas, hiç bir tesir icrası mümkün olmıyan bu şairlerin, sebepleri ga- yet bariz olan umumi bir hassasiyete tercüman olduklarını, ve şiirin yeni aldığı istikametin ne olduğunu izah etmez mi? Yalnız, şunu itiraf etmelidir ki Daniel Mornet'nin u- mumi edebiyata ait bir eser hakkında izhar etmiş olduğu
