1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 86

88 Her Ay manyada birçok Manüel'ler neşredilmektedir. Hattâ, son zamanlarda Walzel'in idaresi altında neşredilmekte olan kolleksiyonun mana itibarile, hiç de arzu edilen bir yenilik arzetmediği görülür. Bu nevi eserler, hiçbir fayda temin et- miyecek bir bibliyografi malümatı vermekten, kütüphane rafları karıştırmaktan fazla bir şey temin edememektedir- ler; mufassal veya muhtasar bir surette, muhtelif edebiyat- ların sadece bir teşhirini yaparlar. Beynelmilel edebiyat tarihinin bu tarzı telâkkisinde, hiçbir umumi görüş, hiçbir senkronizm, muhtelif memleketlerde ayni an'aneyi veya ay- ni ihtiyacı aksettiren muharrirler ve eserler arasında mev- cut rabıtaları göstermek için hiçbir gayret mevzuubahis de- gildir. Ancak yakın zamanlara ait bir devri tetkik eden, ve bu tetkikleri milletlere göre taksim ederek ortaya koyan eserler de, Avrupa edebiyatının hayatiliğini göstermek gibi bir hata ile kusurludurlar. Hettnerin Hıistoire de la lıt- törature au XVIİL e siğcle ve Georges Brandös'in Les grands courants de la littörature au XIX. e siğcle adlı eserleri bu tarz çalışmıya birer misal olarak gösterilebilir. Bazı müellifler de, edebi faaliyetin hayatiliğini göste- rememekle beraber, nisbeten daha doğru bir yol takip ede- rek, eserlerini edebi nevilere göre taksim etmişlerdir. Bu me- toda göre vücude getirilmiş umumi edebiyat tarihlerine şi- mal memleketlerinde daha fazla tesadüf edilmektedir. Bi- lâhare, edebi hâdiselerin, tarihi, dini ve içtimai vakıalarla olan münasebetlerini de göz önünde tutarak, yapılan terkip tecrübeleri arasında, Marc - Monnier'nin, Hollandalı G. Kalf'in, ve Danimarkalı Vedel'in mesaisini zikredebiliriz. Fâkat, hakiki bir beynelmilel edebiyat tarihi, ne olur- sa olsun, sadece muhtelif milletlerin edebiyat tarihleri ye- künunu vermekle iktifa edemez. Beynelmilel edebiyat ta- rihi, bu hususi edebiyat tarihlerinden, yalnız, programının çok vasi olmasile değil, ayni zamanda, ehemmiyet verdiği ve üzerinde ısrar ettiği an'anelerle, ve malzemesini teşhir etmekte esas tuttuğu nizamla, muhtevasile ve plânile de ayrılır. — wi ii a iz çi — m KM ii ©“. Ki ei rr: MN mi hd e ei