1 Ocak 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 47
ına nın Ay- :eri- ılan bir Edebiyat ve Sanat 49 Cervantes İspanyol edebiyatının Prensidir. Bu prensin Contre - Retorme zamanında kurulmuş olan şatosu iki ya- macın başında yükselmektedir. Bu yamaçlardan birisi hı- ristiyan orta çağ, öteki rönesansın dünyevi medeniyeti; bi- risi idealist muhayyile, öteki realist müşahede, birisi çocuk ruhunun idealizmi, öteki olgun bir dimağın maddiliğidir. Cervantes dünya güzelliklerini inkâr etmeksizin hıris- tiyan kalmağa muvaffak olmuştur.. Her idealizmin müşkül tarafını göstermiş ve bizzat kendisi kahramanından daha çetin, daha tehlikeli bir sergüzeşte atılmıştır. Kahramanı, sempatimizi kaybetmeden gülünç yapmak sergüzeşti. Cer- vantes hem çocukları güldürmeğe, hem de büyükleri düşün- dürmeğe muvaffak olmuştur. Bu zıt şeyleri bir araya getir- mek mucizesi ancak Contre - Röforme devrinin İspanyasın- da kabildi. Contre - R&forme Trente meclisinden sonra her tarafa bir tahakküm, feragat ve taassup zihniyeti yaymış- tı. Protestan katliamını yapan İspanya rönesansı yaşamış, fakat Paganist ve Ümanist hareketi kabul etmemiştir. Çün- kü o hıristiyanlığa sadık kalmak ve imanının sarsılmış olan temellerini yeniden kurmak istiyordu. Don Juan d'Autri- che'in 1571 de Lepante'deki muzafferiyeti Avrupada hıris- tiyanlığın bir zaferi telâkki edilmiştir. İspanyanın bu mu- zafferiyetteki hissesini resmen Titien Madritin Prado müze- sindeki meşhur tablosunda büyük bir ihtişam içinde tasvir eder. Fakat ne de olsa Contre - Röforme rönesansın tesirin- den kurtulmamıştır. Tarih hiçbir zaman geri dönmez: Te- kerrür ettiği sanılan şey haddizatında bir tekerrürden başka bir şeydir. Dünya ve dünyevi şeyler sevgisi gittikçe artmıştır. Sergüzeştçilerin akın akın koştukları altın mem- leketleri Piru ve Potozia boşuna keşfedilmemişlerdir. Cont- re - Röforme devrinin ruhu bir taraftan yaşamak ve kazan- mak hırsı, hayatı kucaklayıp benimsemek, sergüzeştlere a- tılmak zevki, diğer taraftan insanı itidale davet eden mü- tehakkim ve ağır başlı ve ruhani temayüller içindedir. Don Kişot'un macerası bu iki temayüle, ruhani ve dünyevi zih- niyete tevarüs etmiştir. Sancho Pansa'nın kaba materializmi 4
