7 Şubat 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 48

5zZ Her Ay den hiç bir şey kaybetmemiştir. İster Akropolü gezelim, is- ter Omiros'u okuyalım, bizi çemberine alan sihirli ihtisas, hayranlık, ferahlık ve saadetin mürekkeptir. Modern san- at ta bize tesir yapar, heybetli görünür, bizi sarsar. Fakat meselâ Dostoyevski'nin bir eserini bitirip elimizden bırakır- ken, âsabımızın, ruhumuzun en derin derinliklerinde ürper- mekle beraber, Omiros'da bulduğumuz ferahlık, sükünet, ihlâs gibi duygulardan çok uzağızdır. Eski san'at olsun, yeni san'at olsun, gayesi bize hayatı göstermektir. Lâkin yeni-sanat bizi sadece dürtüp heye- canlandırmakla kalır. Omiros'da ise bir yandan sarsılır, bir yandan sükünet buluruz. Çünkü faciaya ve. ferdin ıstırapla- rına bir hudut çizilmiştir. Daima kahramanın zihnine küşa- yiş, bileğine kuvvet veren bir yüksek hâmi, bir ilâh veya ilâhe vardır. Cenk esnasında imdadına yetişir, bazan onu uzak ve meçhul mıntakalara kaçırır, gâh sisle örter, düş- man gözünden saklar, gâh onu tebdil eder, gençse ihtiyar, ihtiyarsa genç kılığına sokar. En tahammül edilmez meşak- kat anlarında hâmi - ilâh son çareye baş vurmaktan çekin- mez, mücadele buhranı devam edip dururken sevdiği kah- ramanı bir kenara çeker ve mışıl mışıl uyutur. Hâmi - ilâh daha ileri gider, pek gözü kızarsa âdi insan kılığına girer ve koruduğu adamla birlikte düşmanlara saldırır. Şayet her şeye rağmen bu kahraman yenilirse pek uzun boylu esef etmek lâzım gelmez. Çünkü (Levhi ezeli) de, esraren- giz Maira tarafından böyle yazılmıştır. Ölen, kahramanca ölür, hatırası lâyemut kalır ve zafer, onu mağlüp edenin de yanına kalmaz. Çünkü o da hâmi ilâhın intikamına kurban gider. Antika bir Yunan vazosu bize böyle enteresan bir sahne tasvir ediyor: Aşil ile Hektor dövüsüyorlar. Aşil'in arkasında, mizrak ve miğferi ile mücehhez olarak Pallas Athene görünür. Aşili teşçi etmek için âdeta, kahve döve- nin hınk! deyicisine benzer bir vaziyet almıştır. Hani nere- deyse kendisi de hücuma geçecektir. Hektörün arkasında koruyucu ilâh olarak Apollon görünür. Apollon, tuttuğu kahramanın yenilmek üzere olduğunu anlamıştır. Za-