7 Şubat 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 29

genel MAKİYAVEL ve ESERJ| Adnan Tahir İtalya 3 mayıs 1469 tarihinde Fransada doğan ve 20 haziran 1527 de sürgünde ölen Makiyavelin elli, altmış se- nelik hayatı müddetince tarihi birçok hâdiselere sahne ol- muştur Bu sıralarda bir diplomat olarak mühim mevkilerde bulunan Makiyavel tecrübeleri neticesinde edindiği kanaat ve intibalarını not etmiştir ki, bilâhare bu notları müsbet ve ampirik defalarla, tarihten misaller almak üzere bir ki- tap şeklinde, (II Principe) genç yaşında Floransa tahtına o- turan (1) tecrübesiz kırala takip edeceği hattı hareketinde bir rehber olarak ithaf ediyor: “Herkes tahta cülüs eden krallarının teveccühünü kazanmak için ona en kıymetli eş- yalarını takdim eder ben de sana hayatta mevkiim ve va- zifem dolayısile kazandığım tecrübe ve intibalarımı hediye ediyorum,,. diyor. Hülâsa olarak söylemek icap ederse, Makiyavel eserin- de bir kıralın mevkiini muhafaza, halkın ve etrafındakile- rin kalbine nüfuz edebilmesi için nasıl hareket etmesi icap ettiğini gösteriyor, ve neticede klâsik bir diktatör tipi vücu- da gelmiş oluyor. Fakat şunu itiraf etmek lâzımdır ki, bu diktatör sade eli bıçaklı bir kayzer değil, umumi menfa- at düşüncesile hareket eden âdil bir hükümdardır. Binaen- aleyh denilebilir ki Makiyavelin teorileri siyasi olduğu ka- dar ahlâkidir de... İçtimai ve siyasi hâdiseleri bir takım mo- ral tezlerle izah etmiye çalışmış ve muvaffak ta olmuştur. (1) Darenzo du Medici.