7 Mart 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 35
36 Her Ay Klâsik Osmanlı tarihinin gayet vazıh bir teşekkül dev- ri vardır: Bu devir (Fatih)le (Kanuni) arasındaki zamanı işgal etmekte ve daha doğrusu İstanbulun fethinden (İkin- ci Selim) in cülüsuna kadar sürmektedir. Onun için Osmanlı tarihinin çatısı bilhassa (İkinci Mehmet), (İkinci Bayezit), (Yavuz) ve (Kanuni) devirlerinde kurulmuş sayılabilir. Bu devirden, yani İstanbulun fethinden evvel Osmanlı tarihi zaptedilmemiştir; zaptedilmiş bile olsa, herhalde or- tada bu ilk vesikalardan hic bir eser kalmamıştır. Bu vazi- yete göre Osmanlı tarihi iki devre aymlabilir: Osman Ga- ziden Fatihe, yani Osmanlı devletinin tesisinden İstan- bulun fethine kadar süren birinci devir vesikasızdır; bu ilk devir Osmanlı beyliğinin itibari teşekkül tarihi sayılan Mi- lâdi 1299 tarihinden İstanbulun fethine tesadüf eden 1453 tarihine kadar tam 154 sene, yani bir buçuk asır sürmüştür. Tabii bu vaziyet, 1453 den 1908 meşrutiyetine kadar 455 sene süren mutlakiyet kültürünün her türlü efsane icabına en müsait vaziyettir. ilk devrin hurafeleriyle karışmış şifahi menkulâtı yeni İm- İstanbulun fethinden itibaren başlıyan ikinci devirde, paratorluk hânedanına esatiri bir kadem ve asalet izafe e- decek ilâveler, mübalâğalar ve efsanelerle oOizam edilerek tedricen masalımsı bir tarih yazılmıya başladı. (Behişti), (Şükrullah bin Şahabeddin Ahmetürrumi), (Enveri), Tev- kii Mehmet Paşa), (Neşri), (Âşık Paşa zade Derviş Ah- met Âşıki), (Oruç bin Âdil Elkuzzaz Kâtip ElVedruni), (Mehmet bin Hacı Halil Elkanavi), (Kemal Paşa zade Ah- met Şemseddin), (Ruhi Çelebi), (İdrisi Bitlisi), (Yahya Çelebi) (Şefiülşerif), (Nişancı Mehmet Paşa) ve “Camiül- mükevvenat,, müellifi (İsa) gibi eserlerini hep İstanbulun fethinden sonra yazan ilk müverrihlerle nessaplar, Osmanlı câmiasındaki şifahi menkulâtı Selçuki ve Mongol hurata- tiyle karıştırarak adetâ el ve dil birliğiyle yeni bir “Hane- dan tarihi,, tedvin ettiler. Osman oğullarının Osman Gazi- den evvelki ensabiyle Osman Beyin istiklâline ait rivayetler de işte bu devirde ve bu nessablar elinde klâsik Osmanlı ta- rihiyle beraber teşekkül etti.
