7 Mart 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 15

A a Ya m 14 Her Ay kanaatiyle coşturulan milyonlarca “halkın,, ırmaklar kadar akıttıklatı kan kokuları arasında, dünyaya gönül açıcı pem- be bir “ümit,, ve ferah verici tatlı ve serin bir “kurtuluş,, havası serpiştirmişti... O tarihtenberi hemen yüz elli sene geçti... Bu uzun yıl- lar içinde dünyanın her tarafında çıkan ihtilâllerde, lü- zumsuz patlayan muharebelerde, on binlerce yıllık bütün eski tarihlerde beşeriyetin uğraştığı bütün musibetleri, bi- rer sönük kıvılcım derecesine indiren, yakıcı felâketler dün- yayı kastı kavurdu... 1789 ihtilâli gibi onu takip edenlerin doğurduğu şaşaalı prensiplerin de topyekün iflâsı anlaşıldı.. Çünkü, ne olursa olsun, insanlar - toplu olarak - bir sürü olmaktan; ayrı ayrı da herhangi tabakadan olurlarsa olsunlar - doğru, açık veya gizli birtakım “düşünceler”, “e- meller”, “ihtiraslar peşinde koşmaktan, ve bunları tatmin i- çin her çareye başvurmaktan bir türlü vazgeçememişlerdir.. Garpte “Napoldon”, Şarkta Çar Birinci “Alexandre”, On dokuzuncu asır başlangıçlarının iki büyük “Atabek,, idir. Birincisi: 1789 ihtilâlinden doğmuş “haris”, “kabına sığ- maz,, ve kahhar,, bir “cihangir”; ikincisi de: “Deli Petro” nun şanlı torunu olmaktan, dünyanın kılıcı önünde boyun iğdiği “Napel&on,, gibi bir “Harp yıldırımı,, nın yakıcı ve yıkıcı ateşinden bir siperi saika gibi Avrupayı kurtarmış bu- lunmaktan hız alan pek tabii bir gurura kapılarak, kuvvet ile şefkati, neşe ile azameti nefsinde cemettiğini âleme tas- dik ettirmiye teşne: levent, yakışıklı, nazik, mültefit, ayni zamanda çok dindar veyahut öyle gözükmekten hoşlanır, büyük “prestige,, kazanmış bir “sahibi serir,, idi... Napol&on'un mağlübiyetinden sonra, başta Metternich olduğu halde bütün .Avrupa diplomatları ve hükümdarları- nın kendi hakkında gösterdikleri saygı ve sevgiden şımarıp yeni bir “cihangir,, olmak hülyasına kapılan Çar, günün bi- rinde ortaya “İttifakı Mukaddes,, ismini verdiği bir muahe- de projesi çıkarmış, ve bunu son derece mahremiyet daire- sinde bütün Avrupa hükümdarlarına imzalatıvermişti... Bir müddet çok gizli tutulmuş, ve ilân edilince Avrupa-