7 Mart 1938 Tarihli Her Ay Dergisi Sayfa 14

Gene Tarihten Bir Yaprak! - 1815 - Bundan evvelki makalemde, tarihin tekerrürüne bir misal olarak, 1815 deki “Viyana kongresi,, ile - her millet- ten ve dilden yirmi milyon en seçme insan kanına giren - “Dünya savaşının,, beşeriyet üzerinde açtığı yaraları, güya kıyamete kadar unutturacak ebedi bir sulh merhemile ka- patacağı iddia edilen, hakikatte ise beşeriyeti aradan yir mi sene geçtiği halde hâlâ içinden çıkılamıyan çikmazla- ra sokan - 1918 deki meşhur “Paris konferansı,, ile mukaye- se ederek, aradaki öz kardeşlik benzeyişlerini, yani dünya- da ilim, sanat, fen ve medeniyet ne kadar ilerilerse ilerle- sin, insanların nasıl değişmez bir mahlük olduklarını tekra- ra fırsat bulmuştum... Almanya, İtalya ve Japonyanın komünizme karşı el- birliğini tevsik eden ittifaka Fransız gazetelerinin “Sainte Alliance,, - Mukaddes ittifak - adını vermeleri, bundan. yüz yirmi sene evvel kılıç ile diplomasinin en ziyade rol oyna- dığı Mettermich'ler Teleyrand'lar devrinin garabetlerinden olup Çar Alexsandre'ın hayalhanesinden doğan “Sainte Alliance,,ın ne şekilde ortaya çıktığını, en sağlam menba- dan iktibasen anlatmak, ve yüz sene sonra - kaş yapayım derken göz çikarmak kabilinden - küçük milletlerin başına bir belâ kesilen “Wilson Principe, lerinin doğumiyle muka- yese etmeyi hatırına getirdi.... 1789 Büyük Fransız ihtilâli “Âmme hukukunun,, artık şunun bunun keyfine kurban gidemiyeceğini, insanların ar- tük şuursuz birer “sürü,, olmaktan çıktığını “hürriyet, “müsavat” , “Adâlet,, perilerinin artık beşeriyeti şefkatli kanatları altına aldşklarını!... göstermek ve teyid etmek