1 Haziran 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 89

Burada ikinci bir sebebi daha kaydetmeden geçemiyeceğim. Bu da pro- paganda maksatlarından doğmauktaudır. Ve Puristen, Berlinden, kal- kıp, Avrupayı baştan başa katcderek İslanbıulu kadar gelen bir havu haltı Fransa veya Almanya İçin cn çok fayda getiren bir propaganda silâhı meydana getirmektedir. ; Lâkin, her geçen sene İcinde, aynı yüksek muksatları göz önünde tutan bütün memileketlerde hava nakliyatı teşebbüsleri çoğulmuzğu başlıdı. Ço- Çalan şirketler arasında meydann çıkan rekabeller, havg nakliyatı tay- yarelerinde ve vesaitinde tekâmül Lemin etmek için eiddi çalışmaları mu- çeip oldu. İlk devirlerde bir ikl yolcu taşıvabilmek için çok masraf yap - mak icap ediyordu. Tayyare motörlerinde ve layyarelerin acrodinnmik evsalfında elde edilen terakkilerle, arlık, sararlı plünçoları unutmak ya- giyeti hâsıl olmuş bulunuyor. Küçük ve yakın tarihlere ait bir kaç eserle bu sözleri izah etmek fay- dasız değildir. Çok eski değli, dört beş sene evveline nit bir tip Layyare ee ulalmı, bu tayyare660 beygir kuvvetl veren iki molörle müesehhezdir; dört yoleu taşıvor ve bir uçuşta nncak 450 kilometrelik hir yol alabiliyor. Sür'ati de nihayet 200 kın. dir. Son modelde iki tayyare ile bu tipi muka- yese edince aradak! büyük furkları hemen görebiliriz. Beş yolcu taşıyan ve bir motörüvle saatte 377 kilometre sür'at yapan ve yalnız 580 beygir kuvvetine ihtivac hâsıl eden veni bir tayyare bir uçuşunda hauvnda üç saatten fazla kalmaktadır. Bir haşka tip göyle bir netice veriyor: Her biri 100 beygir kuvvetinde üç molöre malik bir tavyare beş yolcu taşıdığşi ve saatte 200 kna. yaptığı hal- de bir ucuşumda 'iM0km. mesafeye gidebilmektedir. Bu son modelde iki tayyareden birincisi daha uz masrufı mucip olmakla kalmıyarak büyük bir zaman kazandırmakta ve uxaklara gidehilmekte- dir. İkincisi, göze çarpacak kadar kuvvetli bir emniyel şartı altında ucuz- luk teminine hizmet ediyor. Yakın tarihlerin eserleri arasında vapılan bu mukuyeseden sonra motür- lerdeki tekâmüle de el atalım. Benzin hem pahulı hem çok ve çabuk ya- nıcı, parlayıcı, hulâsa tehlikeli bir maddedir. Yeni layyare motörleri ağır vağla çalısıyor. Ağır yağ takriben üçte bir nisbetinde duhu ucuzdur; hal- buki, bu motörler yağı daha ax miktarda sarfediyurlur. Kenzin motörle- ri saatte beygir kuvveti başına 220 gramı benzin surfettifi halde yağ ya- kanlar yalnız 180 gram sarfediyorlar, Aradaki Tark, yalnız masrafı azalt- makla kulmıyar; fakat tayyarelerin malüm olun yük kaldırma kabiliye- tnin, para getirici kısmının da çoğalmusını mucip olayar. Yani İki başlı bir menfnat Görülüyor ki tayyare ile naldiyatta bir ton eşyanın bir Kilemetreye tasın- musı masrafında hüyük değişiklikler hüsıl olmuştur ve bu vaziyet hava nakliyatırım Mmutat olan zararlı plânçolarının onüne geçilmesinde büvük bir ümll olacaktır. Hava nakliyatı işinde tetkike değer iki baş mevzu vardır. Birineki, bir hava şebekesinin memleketin her bulumuından kalkınmasın- da yupacağı hayırlı tesirler; 89