1 Haziran 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 32
des İndes (chargö de taut le cöommerce coloniale de France) F. ransanın bütün müstemleke ticaretile muvazzaftı, Kapitalizmin ilk çağımı dolduran bu merkantil politikada Devlet he rişe müdahale etmiş her işin arkasından Devlet cıkmıştır. Dey- letin bu müdahalecilikteki yegâne muharriki fiskal menfaatlar- dı. Orduyu ve memurları ve sarayı dayurmak için para İâzımdı. Binaenalevh bu devrin davletciliğine «fiskal devletçilik» demek mümkündür. Mutlakıyet devletinin garip bir talii varmışs. Kurunu yus. tai lonca tahdidatına, mahalli otoritelere karşı mücadele « derken kendisi bunların vaziyetine düşmüs, bunların tahdidatı: na, inhisarlarına bedel olaack tahdidat vazetmişti. XVIT inci asrın ikinci nısfında sanayiin inkişafile tarih sahnesi. ne ticari menfaatlar yanında sınasi menlfaatlar da çıkmıstı. Ru menfaatler sanayi erbabı tarafından temsil olunuyordu. Sanayi burjuazismin menfaatı kurunu vusta tahdidatına, kurunu vusta inhisarlarına benziyen bütün Devlet tahdidatının, Devlet imti - yazlarının ortadan kaldırılmasında, her yerde, her şey üzerinde kimsenin müdahalesi olmadan serbest ticaret yapılmasında idi. Hem Devletiri ilktisat siyasetinin merkantil devirde bir manası da memlekette sanayi ve ticareti kuvvetlendirmek değil midi? Bütün alhınan tedbirler bu maksadın tahakkukuna hâdim değil mi idi? Mademki kapitalist menfaatler artık yardıma muhtac ol - madan dahi kendi kendine yürüyecek kadar kuvvetlenmişti. O halde Devletin iktisadi faaliyetlera müdahalesi de lüzumsuzdu. İlk cağ devrinin Devlet tahdidatı sanayi burjuazisinin serbestii hareketine mani oluyordu. Son senelerine doğru «Kolber» Fran- $IZ sanayi ve licarcti için yeni devlet tedbirleri almak maksadile büyük sanayicileri müşavere için topladığı zaman içtimaa İşti- rak edenlerden « Lejandr» isminde biri «Kolberye hitaben «Lais- sez nows faire» diye haykırmıstı. Bu söz bilâhara «Laissez faire, laissez passer» şeklinde Devlet müdahalelerine karşı genç sana- yi burjuazisinin mitcadele şıarı oldu. kapitalismin orta çağında doğan menfaatlar, ilk çağın hukuk münasebetlerile tezat haline gelmişti. Yeni menfaatların serbest inkişaf etmesi için eşki bağların kırılması lâzımdı. Bu devir, bu 82
