1 Haziran 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 63

Demiryollarımızda nakil ücretleri. Mübhendis Nazir. Vümhburivyet hükümeti durmadan, dinlenmeden yurdun üzerine her gün eclik döşüyor. Bunun doğrudan doğruyu veya dolayısile yurdumuza ne büyük yararlıkları olduğunu ve olacağını hburada anlatmak (uzla olur. Yulnız denilebilir ki: (6000) kilometreyi bulan demiryollarımız, yurdun n zorlu ve en anaç nakil vasıtası olmuştur. Bundan dolayı bilhassa mü- him bir parçası devleltin elinde işliyen demiryollarının milli iktisada en çok yararlığı dokunan bir düzenle işlelilmesini konuşmuk zumumnı da gel- miştir. Demiryolların ticari işletmesi denilen bu mevzuda nukil müddetleri ve nu- kil şernitli gibi ehemmiyetli mesail meveut olmakla beraber bunlar ara- sında nakil ücreti birinci derecede ehemmiyeti haiz bulunmaktadır. Nüllt iktisat bakımnından domiryollarına sorulucuk sorgu: Nakil ücretlerini haungi esas üyerine hesap ediyorsunuz? sorgusüdür. Birketler tarafından işletilen demiryollarımızda nakil ücretlerinin mes- nedi bir maldun mümkün olduğu kadar çok para almaktır. Bittabl ka- sanmak gayesile kurularnı şirkeller için bundan daha doğru bir tarife yren- sbi bulunabilir mi? Fakat Devlete ait demiryollarında bu prensibin tutbi- kının çok clddi bir suretle tetkika değeri vardır sanırım. Ru hususta memleketimizin tanınmış bir tarifcisinin verdiği raporda (1) kitaplarla bir olgrak «bir nakil yapılması için; tesis sermayesinin vecaibi ile işletmemasrafı yekânundan w nukle düşen hisse (tam maliyet Tinlı) ve hiç olmussu işletme masrafı hissesi (kısmi mallyet finla) ödenmeli - dire diyor ve buna «demiryollurı hizmeti umumiye müesseseleri olmukla beraber amme hizmetine tahsis edilen yollarin mukayese edilemez; çünkü demiryollurın nef'i bir kısma halka münhasırdır. Ve umum vatandaşlar tarafından ayni derecede doğrudun doğruya istifade eüllemez. Binnenaleyh kıymeti nukliyesi alan her hangi bir malın naklinin buis olduğu tam ma- Uyet Hatını ödemesi esuslır. Ve hâtta demiryolları devletin ise bu na- kil dolayısile devletin varldatı umumiyesine yardım edecek fazla hasılut da elde edilmelidira Tikrini de ilâve ediyor. Halbuki demiryollar daha va- pılmazdan Önce geçeceği noktaları tesbit için istikbaldeki tivari inkişaf ve bilhassa memleketin yüksek menafii düşünülür. Demiryolun genişli- Ei, münhbaniler ve meyiller hep bu maksatlara göre tayin edilir. Raylar ve köprülerin hesabı için istikbalde daha ağır makineler geçeceği nuvarı itibara ahmır. İstimlâk muhakkak çift hat için yapılır. Bütün bu sebep- lerledir ki, hakikutle bir demiryolun işe yaradığı mıntaka dahilinde her hangi bir naklin yapılması için elde bulunması iktiza eden tesisatın mas- rafı, o yolun bu gibi sebeplerle inşasına tahsis edilmiş olan sernanyenin nucak yarısı kadardır. Burdan haşka işletme masrafının mühim bri kit- () Demiryollar mecmuasının Tö, 79, GÜ numaralarında: 83