1 Haziran 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 48

ketler peyda oldu; ve bunlar asırların geri bıraktığı bir inkişaf yolandu sür'ntle ilerlemek için huklı olarak garbin metotlarına ve İlmine karsı az çok sarih hir cephe ularak kendi millet organlarını kurmağa çalışlılar. İşte umum! harpten sonra kapitalismin evvelee kesliremediği fakat cemi- yet sevki tabillerinin ve (erih akışının tabil ve mukadder bir sufhazı ha- iinde meydana gelmiş olan bu yaziyet garp kapitalizmini sarstı; onun dai- ma çoğalmak ihtiyacında olan islihsalciliği durdu; eşyalar sutılamadı; mü- eeseseler vo Ücarethaneler dağıldı; umele işsir kaldı; hülâsa bir çok arâzile umumi buhran denilen ve dürt vaşına girmiş olan dağılımna başladı, Kapitalizmin kendi bünyesini ve onun ilerleme hallerini gösteren ilmi te- lâkkileri, bunlara dayanmış cemiyci şekilleri, asırdide ve lüyesul olduğu id- din olunan içtimal müesseseler dabi, kapitalizmin inhilâl buhranile bery- ber sarsıldı. Serbest mübadele yerine kontenjanlı, ve takaslı mübadele, ser hest Hat yörine kantrollü ve hlmayoli flat, serbest idare ve İntihap yeri- ne diktaloru, ferdi teşebbüs ve mesai yerine deçlet işletmeleri, hülâsa son bir buçuk usırlık medeniyetin doğurduğu bütün kiymet hükümlerini hice savan, ilmin gösterdiği zannolunan hakikatleri giğniyen bir hamle, bütün memleketleri sardı; kupilalizmin uncak ilerleme safhalarına alt ve dışlan kazanılan marjın taksimine müteallik ihtilâflar şeklinde gördüğümüz ve tarif ettiğimiz sınıf kaygaları dahi sustu; en kuvvetli sokyalist teşekktil- ler, asırların yıkamıyucağı iddin vulunaun kumünist ve sosyalist cereyanları ve amele taazzuvları, hayalı ancak harpten sonra başlıyan lâalettavin bir cereyanın kargısında mükâavemet edemiyerek sürüklenip gitiller. Acaba bültün bu arüz, bir buçuk usırlık binamıan çükmesi değil midir? Hani # kadar metlh ve sena edilen şerbest mübadele, serbest tesebbüs” Mani üze- rine büulün bir medeniyetin esasları kurulan demokrasi ve hulk hakimiyeti?. Hani serbest istihsal ve ticaret, ve buna İmkân vyeren subit altın csusdarı?.. Bütün bunlar muvakkal ve geçici şeyler olabilir; ve dünya bulbrandan, harpten evyelki mes'ut vaziyele geçebilir; Sukat bir bek şartla: Yine dünya eskiden olduğu gibi, hir tarafta hâkim milletler, diğer turai- ta motbu ve pazarkırı açık, müstemlekeler lle kapitülâsyonlar yüzünden is- tiklâlleri alınmış yarı müstemilekeler mevcnut olur, ve hiraz da kapitallam, kendi rejiminde istihsal fazlalığına ve anarsiye giden serbeat istiliml ve mübadele usullerini tadil ederse!. Belki böyle bir maksatin bir dünya konferansı toplanmasmdan, «Londras da eski ve yeni memleketlerin dinlomatları ve mülehasssları huzurunda dünya işlerini bir daha görüşmekten müsbet bir netice çıkacağına ihtlmal verenler, inmanlar bulunabilir; fakat biz, ki dünyanın değişen şartlurı! karşısında, bizzat belkl o şartlarm değişmesine kendi büyük inkllâbımızla âmil olmuş bir memleketiz; biz ki kendi içimizde en ileri bir millet kurma esaslarını büyük inlalâhımıza olan derin itimadımızla temin etmeğe iman etmişizdir; dünyayı eski hale koyacak, ve milletleri açık veya gizli lâbilyet ve metbulyete sokacak olun her türlü tedbirleri, ne mümkün görürüz, ne de bu tedbirlere bir lâhza dahi iştirak edecek içimizde hir kimse bulabiliriz!.