1 Haziran 1933 Tarihli Kadro Dergisi Sayfa 64

mı da, o demiryolu mıntakasında yapılacak ticari nakliyatın bugün için illissam etmediği bir takım tesisalın hakım masralıdır. Binnetico serma- ye vecaibi ve işlelme masralı diye tesblt edilmekl(e olan miklurlardan buğün yapılan bir naklin hişsesine düşen mMmikturın ödenmesini istemek, bilmem ne derece doğru olur? Bübassa bu prensibin çürüklüğünü de göslermek de kâfi değildir. Asıl me- sele bu prensibin tabbiki sırasında demiryolların memleket nakliyatını temin ve teshil için tesis edilmis olmasının nakil işinde ikinci plâna bı- rakılmış olmasıdır. Halbuki demiryolları yurd içinde nakliyat işini her manastle kolaylaştır. mak için kurulmuşlardır. Ve nakliyut işinin kolaylaşması ise ne demir - yol sermayeleri için kâr getirmek gayesine ve ne de amme hizmetinin ifasını üslüne almış olan hükümetin büitçe muvazenesi hesaplarına hağ- larnması dağru olamaz. İşletme dçık verehilir; yollar, köprüler, müzeler, mektepler gibi demiryollurm tamiratına da nihayet hükümet İştirak eder ve bu da zaruridir,. Çünkü MHükümet demirvollarındun vusılulı, vusıtasız bir çok menafi temin etliği gibhi, memlekelin vüksek 1menalii demir- yolun inşa ve işletilmesini büyük külfetlere sokmuştur. Memleketin umumi menafilne hâdim olan bu külfetleri demiryolundan istihide ol » mek istiyen bir kısım halka yüklekmek revayıhak olur mu? Nitekim yük- yek güörüşlü Cumhurivet Hükümeti, buğday nukli ücretlerinde, memleke - tin yüksek menfaati namına bütün maliyet fiatlarının altına inmek kuü- rarını almakla bu düşünceleri bizç ilham ctmiştir, K Demek olüyor ki: memlekette her fert ye her gerre gibi demiryollarmın da, milli Iktisadın ahengine, ihtiyaema ve icabhına uygun calışması kâr ve zarur düşüncelerinin bir tarafa bırakılması lâzımdır. Hu da ancak büi- tün demiryollarımızın Hükümel elinde bulunmaslle kabildir.. Nitekim Cumhuriyet Hükümeti bunu da bhüyük bir ehemimiyetle takdir etmiş ve bugüne kadar girketler elinden 1689 kilnmetre demiryolu satın almıştır. Demiryol müesseselerinin tlcari mevki ve vazifesini bu suretle tayin et- tikten sonra bu prensibin nasıl tatbik edilmesi lizım geldiğini kolaylık- ha düşünehiliriz. Bu mülübazulara göre; nakliyulı üçe ayırmek muvufıktır. 1 — Memleket dışından ve içinden mahalli ihtivacları temin ve istihsali- ti ve imalülı teyzi için yapılan nakliyat, £ — Memleket istihsalât ve imalâtımı dışarı paxsarlara çıkarmak için ya- pılan nakliyat veya bunu lâzım ipltidai mevut nukliylı $ — Transit nakliyat. 1 — Dahili ihtiyaçları tatmin, istihsalâtı ve imalâtı memleket dahilinde tevzi maksadile yapılan nakliyat için demiryollardu. Lıdil edilmiş bir ma- liyet fiatı mevzuu bahsolabilir. 2 — İhracnt eşyasından almacak Ücret, milli iktisat namına o malin Nit- liyet flatınım tenkisi, esas olduğu Için, bu gibi eşyayı icap ederse narasız bu- şanalıdır. Bu nevt nakliyat için artık demiryolun maliyet fiatı değil mem- leket eşyasının maliyet fialı esas olmulıdır. 3 — Transit nakliyat bir rekabet nukliyatıdır. Mümkün olduğu kudar İas- la para almak esastır. İsap eden ücret bittabi diğer rakip yolların husu- Sİ surette tetkikile taayrün eder, 64